Quê hương, chốn “chôn nhau cắt rốn,” luôn là nguồn cảm hứng bất tận trong thi ca Việt Nam. Các nhà thơ, bằng lăng kính riêng, đã khắc họa quê hương bằng những vần thơ da diết, thể hiện tình yêu và nỗi nhớ khôn nguôi. Phân Tích Thơ Quê Hương giúp ta hiểu sâu sắc hơn những cung bậc cảm xúc, những giá trị văn hóa và tinh thần mà quê hương mang lại.
Nếu Giang Nam vẽ nên một quê hương tuổi thơ với cánh diều trên đồng, thì Tế Hanh lại khắc họa quê hương mình bằng hình ảnh làng chài ven biển, thể hiện sự trân trọng đối với cội nguồn.
“Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông
Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá”
Ở khổ thơ đầu, Tế Hanh đã phác họa bức tranh làng chài vào buổi sớm mai. Chỉ với một câu thơ “Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới”, tác giả đã giới thiệu được nghề truyền thống của quê hương mình. Làng quê ấy được bao bọc bởi nước, một không gian rộng lớn với những làn nước biển trong xanh. Một ngày mới bắt đầu không chỉ là sự khởi đầu của sự sống, mà còn là thời gian để người dân chài bắt đầu một ngày lênh đênh trên biển, kiếm tìm những con cá tươi ngon. Không gian tràn ngập ánh sáng, gió nhẹ nhàng mang hơi biển, tạo nên một ngày đầy hứa hẹn cho những người lao động.
“Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Cánh buồm trương, to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…”
Khổ thơ thứ hai tái hiện cảnh đoàn thuyền ra khơi. So sánh “Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã” thể hiện sự hăng say lao động của người dân. Đoàn thuyền “phăng mái chèo rẽ sóng vượt trường giang”, tiến ra biển lớn. Đặc biệt, hình ảnh “Cánh buồm trương, to như mảnh hồn làng” là một sáng tạo độc đáo. Cánh buồm không chỉ là phương tiện di chuyển, mà còn chứa đựng cả linh hồn, khát vọng của cả làng chài. Nó “rướn thân trắng bao la thâu góp gió”, mang theo hy vọng về một ngày bội thu.
“Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ
Khắp dân làng tấp nập đón ghe về
Nhờ ơn trời, biển lặng cá đầy ghe
Những con cá tươi ngon thân bạc trắng”
Đến ngày hôm sau, cả làng tấp nập đón ghe về. “Nhờ ơn trời, biển lặng cá đầy ghe” thể hiện niềm vui của người dân khi thu hoạch được nhiều cá. Hình ảnh “ồn ào trên bến đỗ” cho thấy sự vui vẻ, sung túc của cuộc sống lao động. “Trời yên bể lặng” không chỉ mang lại bình yên, mà còn mang đến những con cá “thân bạc trắng”, thành quả lao động của người dân.
“Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm
Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ”
Tế Hanh còn khắc họa vẻ đẹp của người dân quê hương. Họ có “làn da ngăm rám nắng”, một vẻ đẹp đặc trưng của người làng chài. “Cả thân hình nồng thở vị xa xăm” là một hình ảnh độc đáo, gợi lên sự vất vả, dãi dầu của cuộc sống lênh đênh trên biển. Những chiếc thuyền sau những ngày vất vả cũng “im bến mỏi trở về nằm”, được nhân hóa như những người bạn đồng hành của dân chài. “Chất muối thấm dần trong thớ vỏ” thể hiện sự gắn bó giữa con thuyền và biển cả.
“Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi
Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi
Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!”
Đoạn thơ cuối thể hiện nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả. Dù xa quê, nhưng “lòng tôi luôn tưởng nhớ” đến “màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi”. Hình ảnh “con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi” gợi lại những kỷ niệm thân thương. Đặc biệt, nhà thơ nhớ “cái mùi nồng mặn quá!”, một hương vị đặc trưng của biển cả, của quê hương.
Phân tích thơ quê hương, đặc biệt là bài “Quê hương” của Tế Hanh, cho thấy tình yêu quê hương sâu sắc của nhà thơ. Qua những vần thơ giản dị, chân thực, Tế Hanh đã vẽ nên một bức tranh làng chài sống động, thể hiện sự gắn bó, trân trọng đối với cội nguồn. Bài thơ không chỉ là nỗi nhớ của riêng tác giả, mà còn là tiếng lòng của những người con xa quê, luôn hướng về quê hương với tất cả tình yêu và niềm tự hào.
