Quê hương là nguồn cảm hứng vô tận trong văn học Việt Nam. Bài thơ “Quê Hương” của Tế Hanh là một minh chứng rõ nét, khắc họa chân thực vẻ đẹp của làng chài ven biển và tình cảm sâu sắc của người con xa quê.
Làng quê trong thơ Tế Hanh hiện lên với những hình ảnh đặc trưng của vùng biển:
“Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông”
Hai câu thơ giản dị mở đầu giới thiệu về làng chài, nơi sinh sống bằng nghề đánh bắt cá truyền thống. Hình ảnh “nước bao vây” gợi lên không gian sông nước mênh mông, đặc trưng của vùng quê ven biển.
Những câu thơ tiếp theo tái hiện cảnh ra khơi đánh cá đầy hứng khởi của người dân làng chài:
“Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá”
Bức tranh làng quê buổi sớm mai hiện ra với “trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng”, tạo nên một không gian thanh bình, tươi sáng. Hình ảnh “dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá” thể hiện sức sống mạnh mẽ, tinh thần hăng say lao động của người dân miền biển.
Đoàn thuyền ra khơi được miêu tả bằng những hình ảnh so sánh độc đáo và giàu sức gợi:
“Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Cánh buồm trương, to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…”
Chiếc thuyền được ví như “con tuấn mã”, thể hiện sự mạnh mẽ, nhanh nhẹn. Mái chèo “mạnh mẽ vượt trường giang” cho thấy khí thế hăng hái của người dân. Đặc biệt, hình ảnh “cánh buồm trương, to như mảnh hồn làng” là một sáng tạo độc đáo của Tế Hanh. Cánh buồm không chỉ là phương tiện ra khơi mà còn là biểu tượng của quê hương, chứa đựng linh hồn và khát vọng của cả làng chài.
Sau một ngày lao động vất vả, đoàn thuyền trở về bến đỗ trong niềm vui hân hoan:
“Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ
Khắp dân làng tấp nập đón ghe về
Nhờ ơn trời, biển lặng cá đầy ghe
Những con cá tươi ngon thân bạc trắng”
Không khí “ồn ào” và “tấp nập” trên bến đỗ thể hiện sự vui mừng, phấn khởi của người dân khi đón đoàn thuyền trở về. Câu thơ “Nhờ ơn trời, biển lặng cá đầy ghe” thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên đã ban tặng cho họ cuộc sống ấm no.
Hình ảnh người dân làng chài hiện lên với vẻ đẹp khỏe khoắn, rắn rỏi:
“Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm
Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ”
Làn da “ngăm rám nắng” là dấu ấn của cuộc sống lao động vất vả, dãi dầu mưa nắng. “Cả thân hình nồng thở vị xa xăm” gợi lên hương vị đặc trưng của biển cả, thấm đẫm vào con người nơi đây. Chiếc thuyền “im bến mỏi trở về nằm” được nhân hóa, thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và công cụ lao động.
Khi xa quê hương, tình cảm của nhà thơ càng trở nên da diết:
“Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi
Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi
Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!”
Nỗi nhớ quê hương hiện lên qua những hình ảnh quen thuộc: “màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi”. Đặc biệt, “cái mùi nồng mặn quá!” là một ấn tượng sâu sắc, gợi nhớ về hương vị đặc trưng của biển cả, của quê hương thân yêu.
Tóm lại, bài thơ “Quê Hương” của Tế Hanh đã khắc họa một cách chân thực và sinh động vẻ đẹp của làng chài ven biển, đồng thời thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc, thiết tha của người con xa xứ. Bằng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, hình ảnh thơ giàu sức gợi, Tế Hanh đã tạo nên một tác phẩm lay động lòng người, góp phần làm phong phú thêm cho nền văn học Việt Nam.
