Kim Lân là một trong những nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi tiếng với những trang viết chân thực, sâu sắc về cuộc sống của người nông dân. Truyện ngắn “Làng” là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của ông, thể hiện một cách sinh động tình yêu làng quê tha thiết, gắn bó sâu nặng của người nông dân trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Bài viết này sẽ đi sâu vào Phân Tích Tác Phẩm Làng, làm nổi bật giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn này.
Truyện ngắn “Làng” xoay quanh nhân vật ông Hai, một người nông dân chất phác, hiền lành, luôn tự hào về làng Chợ Dầu của mình. Khi cuộc kháng chiến bùng nổ, ông Hai cùng gia đình phải rời làng đi tản cư. Dù xa quê, lòng ông vẫn luôn hướng về làng, dõi theo từng tin tức về cuộc sống và chiến đấu của bà con.
Một trong những yếu tố làm nên thành công của truyện ngắn “Làng” là nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo. Kim Lân đã đặt nhân vật ông Hai vào một tình huống đầy thử thách: ông nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc. Tin này như sét đánh ngang tai, khiến ông Hai vô cùng đau khổ, tủi hổ.
Trong tình huống này, tình yêu làng của ông Hai bị đặt vào một thử thách lớn. Ông phải lựa chọn giữa tình yêu làng và tình yêu nước. Cuộc đấu tranh nội tâm diễn ra gay gắt. Một mặt, ông Hai không thể tin vào tin đồn kia, bởi ông biết rõ bà con trong làng đều là những người yêu nước, căm thù giặc. Mặt khác, ông lại lo sợ tin đồn là sự thật, bởi “không có lửa làm sao có khói”.
Sự giằng xé trong lòng ông Hai được Kim Lân miêu tả một cách chân thực, sinh động. Ông Hai trở nên ít nói, lầm lì, thậm chí cáu gắt với vợ con. Ông luôn lo lắng, sợ hãi, không dám ra ngoài gặp gỡ mọi người. Nỗi đau khổ, tủi hổ khiến ông mất ăn mất ngủ.
Đỉnh điểm của sự giằng xé là khi ông Hai bị bà chủ nhà trọ bóng gió đuổi khéo vì nghi ngờ ông là người làng Việt gian. Trong hoàn cảnh này, ông Hai đã đưa ra một quyết định dứt khoát: “Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù.” Quyết định này thể hiện tình yêu nước sâu sắc, ý thức dân tộc cao cả của ông Hai. Ông đặt lợi ích của đất nước lên trên tình cảm cá nhân.
Trong lúc đau khổ, giằng xé, ông Hai đã trút bầu tâm sự với đứa con út. Cuộc trò chuyện giữa hai cha con là một đoạn văn cảm động, thể hiện tình yêu làng quê sâu sắc, lòng trung thành với cách mạng của ông Hai. Ông hỏi con: “Con là người làng nào?”. Thằng bé trả lời: “Con là người làng Chợ Dầu”. Ông lại hỏi: “Thế con ủng hộ ai?”. Thằng bé dõng dạc: “Con ủng hộ cụ Hồ Chí Minh muôn năm!”. Nghe con nói, nước mắt ông Hai trào ra. Ông cảm thấy được an ủi, vững tin hơn vào con đường mình đã chọn.
May mắn thay, sau đó, ông Hai nghe được tin cải chính: làng Chợ Dầu không hề theo giặc mà đã anh dũng chiến đấu chống lại chúng. Niềm vui vỡ òa trong lòng ông Hai. Ông chạy khắp làng, khoe với mọi người tin mừng này. Điều đáng chú ý là, điều đầu tiên ông Hai khoe không phải là việc làng không theo giặc mà là “Tây nó đốt nhà tôi rồi!”.
Chi tiết này cho thấy, tình yêu làng của ông Hai đã hòa quyện với tình yêu nước, tinh thần kháng chiến. Ông không hề tiếc của, không hề buồn bã khi nhà bị đốt, bởi vì đó là bằng chứng cho thấy làng ông đã chiến đấu kiên cường, không chịu khuất phục trước kẻ thù. Ngọn lửa đốt nhà ông Hai cũng là ngọn lửa của tinh thần yêu nước, của lòng căm thù giặc sâu sắc.
Bên cạnh nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo, Kim Lân còn thành công trong việc miêu tả tâm lý nhân vật. Ông đã diễn tả một cách chân thực, sinh động những diễn biến phức tạp trong tâm trạng của ông Hai, từ niềm tự hào về làng đến nỗi đau khổ, tủi hổ khi nghe tin làng theo giặc, rồi niềm vui vỡ òa khi biết tin cải chính.
Ngôn ngữ truyện cũng là một yếu tố quan trọng làm nên thành công của “Làng”. Kim Lân đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, đậm chất nông thôn, phù hợp với tính cách của nhân vật ông Hai. Lời ăn tiếng nói của ông Hai vừa có nét chung của người nông dân, lại vừa mang đậm cá tính riêng, tạo nên một hình tượng nhân vật sinh động, gần gũi.
Tóm lại, “Làng” là một truyện ngắn xuất sắc, thể hiện một cách sâu sắc tình yêu làng quê, đất nước của người nông dân Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Tác phẩm đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật ông Hai, một người nông dân chất phác, hiền lành, có lòng yêu nước nồng nàn, tinh thần dân tộc cao cả. Thông qua nhân vật ông Hai, Kim Lân đã ca ngợi vẻ đẹp của người nông dân Việt Nam, những người đã góp phần to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Phân tích tác phẩm Làng giúp ta hiểu rõ hơn về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn này, đồng thời cảm nhận sâu sắc hơn về tình yêu làng quê, đất nước của người nông dân Việt Nam. “Làng” xứng đáng là một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại.
