“Đây mùa thu tới” của Xuân Diệu là một trong những bài thơ thu nổi tiếng nhất trong nền văn học Việt Nam. Bài thơ không chỉ miêu tả vẻ đẹp của mùa thu mà còn thể hiện những cảm xúc, suy tư sâu sắc của tác giả về thời gian, cuộc đời và tình yêu. Sự độc đáo của bài thơ nằm ở sự kết hợp hài hòa giữa nội dung và hình thức, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc.
Về nội dung, “Đây mùa thu tới” thể hiện một cái nhìn mới mẻ và đầy cảm xúc về mùa thu. Thay vì những hình ảnh quen thuộc về lá vàng rơi, tiếng chim kêu sầu thảm, Xuân Diệu lại tập trung vào những chi tiết nhỏ, tinh tế để diễn tả sự biến chuyển của cảnh vật và tâm trạng con người khi thu đến.
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng
Hình ảnh “rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang” là một sáng tạo độc đáo của Xuân Diệu. Liễu vốn là loài cây mềm mại, uyển chuyển, nhưng trong bài thơ này, nó lại mang dáng vẻ u buồn, cô đơn như đang chịu tang cho một điều gì đó đã mất. “Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng” là một hình ảnh ẩn dụ gợi cảm, diễn tả những giọt sương thu đọng trên cành liễu như những giọt nước mắt buồn tủi.
Đây mùa thu tới mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng
Điệp ngữ “mùa thu tới” được lặp lại hai lần như một lời reo vui, chào đón sự xuất hiện của mùa thu. Hình ảnh “áo mơ phai dệt lá vàng” là một sự kết hợp tinh tế giữa màu sắc và chất liệu, tạo nên một bức tranh thu dịu dàng, lãng mạn. Màu “mơ phai” gợi vẻ nhạt nhòa, mong manh, còn “lá vàng” tượng trưng cho sự chín chắn, trưởng thành.
Hơn một loài hoa đã rụng cành
Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh
Những luồng run rẩy, rung rinh lá,
Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh
Bức tranh thu tiếp tục được khắc họa với những gam màu đối lập: “hoa rụng cành”, “sắc đỏ rũa màu xanh”, “nhánh khô gầy”. Những hình ảnh này không chỉ miêu tả sự tàn phai của thiên nhiên mà còn gợi lên cảm giác về sự hữu hạn của cuộc đời, về sự trôi chảy của thời gian.
Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ
Non xa khởi sự nhạt sương mờ…
Hình ảnh “nàng trăng tự ngẩn ngơ” là một sự nhân hóa độc đáo, thể hiện sự cô đơn, suy tư của con người trước vẻ đẹp của thiên nhiên. “Non xa khởi sự nhạt sương mờ” gợi lên một không gian bao la, tĩnh lặng, nơi con người có thể tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
Đã nghe rét mướt luồn trong gió,
Đã vắng người sang những chuyến đò
Hai câu thơ này thể hiện sự cảm nhận tinh tế của tác giả về những biến đổi của thời tiết và cuộc sống khi thu đến. “Rét mướt luồn trong gió” là một hình ảnh gợi cảm, diễn tả cái lạnh se se của mùa thu. “Vắng người sang những chuyến đò” gợi lên cảm giác vắng vẻ, hiu quạnh.
Mây vẩn từng không chim bay đi,
Khí trời u uất hận chia li…
Ít nhiều thiếu nữ buồn không nói,
Tựa cửa nhìn xa, nghĩ ngợi gì
Khổ thơ cuối cùng là một bức tranh thu buồn bã, cô đơn. “Mây vẩn từng không chim bay đi” gợi lên sự chia ly, mất mát. “Thiếu nữ buồn không nói, tựa cửa nhìn xa” là một hình ảnh quen thuộc trong thơ ca, thể hiện sự cô đơn, suy tư của con người trước những biến đổi của cuộc đời.
Về hình thức, “Đây mùa thu tới” là một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật, nhưng đã được Xuân Diệu phá cách, đổi mới. Bài thơ không tuân thủ nghiêm ngặt luật bằng trắc, niêm luật, mà có sự tự do, phóng khoáng trong cách sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh.
Bài thơ sử dụng nhiều biện pháp tu từ như nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ… một cách sáng tạo, hiệu quả, tạo nên những hình ảnh thơ độc đáo, gợi cảm. Ngôn ngữ thơ giàu nhạc điệu, uyển chuyển, mềm mại, phù hợp với cảm xúc, tâm trạng của tác giả.
Nhịp điệu của bài thơ cũng rất linh hoạt, biến đổi theo từng khổ thơ, từng câu thơ, tạo nên sự đa dạng, phong phú cho bài thơ. Có những câu thơ nhịp nhàng, êm ái, có những câu thơ dồn dập, gấp gáp, thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau của tác giả.
Sự kết hợp hài hòa giữa nội dung và hình thức đã tạo nên một bài thơ “Đây mùa thu tới” độc đáo, đặc sắc, thể hiện tài năng và phong cách riêng của Xuân Diệu. Bài thơ không chỉ là một bức tranh thu đẹp mà còn là một tiếng lòng sâu sắc của một con người yêu đời, yêu cuộc sống, nhưng cũng đầy trăn trở, suy tư về thời gian, cuộc đời và tình yêu.
