Ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân là một hình tượng người nông dân Việt Nam điển hình, yêu làng, yêu nước sâu sắc trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Sự giằng xé nội tâm, những cung bậc cảm xúc khác nhau đã được tác giả khắc họa một cách chân thực và sinh động.
Ông Hai là một người nông dân chất phác, yêu làng tha thiết. Tình yêu ấy thể hiện qua niềm tự hào, qua cái “tật” khoe làng của ông. Đi đâu, ông cũng kể về làng chợ Dầu của mình với tất cả sự say mê, hãnh diện. Ông khoe về những con đường lát đá xanh, những ngôi nhà ngói san sát, những phong trào cách mạng sôi nổi.
Tình yêu làng của ông Hai không chỉ là tình cảm đơn thuần mà còn gắn liền với lòng yêu nước, ý thức cách mạng. Ông tự hào về những buổi tập quân sự, những hố giao thông, ụ chiến đấu mà dân làng đã cùng nhau xây dựng. Ông luôn hướng về kháng chiến, tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của dân tộc.
Khi nghe tin làng chợ Dầu “Việt gian theo Tây”, ông Hai vô cùng đau đớn, tủi nhục. Tình yêu làng trong ông bị thử thách. Ông sững sờ, “cổ nghẹn ắng lại, da mặt tê rân rân”. Ông không tin vào sự thật ấy, cố gắng tìm cách lảng tránh, nhưng nỗi đau vẫn cứ âm ỉ, dày vò.
Trong những ngày sống trong bóng tối của sự nghi ngờ, ông Hai luôn nơm nớp lo sợ, xấu hổ với mọi người xung quanh. Ông không dám đi đâu, chỉ quanh quẩn trong nhà, nghe ngóng tình hình. Ông thậm chí còn nghĩ đến việc rời khỏi nơi tản cư, nhưng rồi lại gạt bỏ ý định đó, bởi vì “về làng là bỏ kháng chiến, bỏ Cụ Hồ”.
Trong sâu thẳm tâm hồn mình, ông Hai vẫn luôn yêu làng, nhưng ông cũng hiểu rằng, “làng theo Tây mất rồi thì phải thù”. Tình yêu nước, lòng trung thành với cách mạng đã chiến thắng tình cảm cá nhân.
Khi nghe tin làng chợ Dầu được minh oan, ông Hai như sống lại. Niềm vui sướng, tự hào trào dâng trong ông. Ông đi khắp nơi để báo tin, khoe rằng “Tây nó đốt nhà tôi rồi”, như một bằng chứng cho sự trong sạch của làng.
Tình yêu làng, yêu nước của ông Hai là tình cảm chân thành, giản dị của một người nông dân chất phác. Đó là thứ tình cảm đã trở thành động lực để ông và hàng triệu người dân Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, góp phần làm nên thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp.
Nhân vật ông Hai là một sáng tạo nghệ thuật đặc sắc của nhà văn Kim Lân. Ông không chỉ là một cá nhân cụ thể mà còn là biểu tượng cho những phẩm chất tốt đẹp của người nông dân Việt Nam trong thời đại mới: lòng yêu nước, yêu quê hương sâu sắc, ý thức trách nhiệm với cộng đồng, và tinh thần lạc quan, tin tưởng vào tương lai.