Chí Phèo là một trong những nhân vật điển hình và xuất sắc nhất của văn học Việt Nam hiện đại, được tạo nên bởi ngòi bút tài hoa của nhà văn Nam Cao. Nhân vật này không chỉ phản ánh một cách chân thực số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám mà còn thể hiện sâu sắc giá trị nhân đạo và hiện thực của tác phẩm.
Alt: Chí Phèo gào thét, thể hiện sự phẫn uất và nỗi đau bị xã hội ruồng bỏ, lạc lõng.
Nam Cao đã xây dựng Chí Phèo như một biểu tượng cho sự tha hóa và mất nhân tính của người nông dân trong xã hội phong kiến nửa thuộc địa. Cuộc đời Chí Phèo là một chuỗi những bi kịch, từ khi sinh ra là một đứa trẻ bị bỏ rơi, lớn lên trong sự cưu mang của làng xóm, rồi bị đẩy vào tù vì một lý do vô lý.
Khi ra tù, Chí Phèo đã trở thành một con người hoàn toàn khác, với vẻ ngoài dữ tợn và tính cách hung hăng, liều lĩnh. Hắn chìm đắm trong rượu chè và những hành động bạo lực, trở thành nỗi kinh hoàng của cả làng Vũ Đại.
Alt: Chí Phèo mặt sẹo, hình ảnh biểu tượng cho sự biến chất về ngoại hình và cuộc đời đầy rẫy những vết thương lòng.
Tuy nhiên, sâu thẳm trong con người Chí Phèo vẫn còn sót lại chút lương tri và khát vọng được sống lương thiện. Cuộc gặp gỡ với Thị Nở và bát cháo hành đã đánh thức phần người trong Chí, khơi dậy trong hắn những cảm xúc tốt đẹp và ước mơ về một cuộc sống bình dị.
Alt: Thị Nở ân cần chăm sóc Chí Phèo, biểu tượng của lòng trắc ẩn và hy vọng về sự hồi sinh nhân tính.
Sự thức tỉnh của Chí Phèo được thể hiện qua những chi tiết như tiếng chim hót, tiếng cười nói của những người đi chợ, bát cháo hành nóng hổi và những suy nghĩ về tương lai. Hắn khao khát được làm người lương thiện, được hòa nhập với cộng đồng và có một gia đình hạnh phúc.
Alt: Bát cháo hành ấm áp, món quà giản dị chứa đựng sức mạnh cảm hóa và khơi dậy khát vọng lương thiện.
Nhưng bi kịch thay, khát vọng hoàn lương của Chí Phèo đã bị xã hội khước từ. Bà cô của Thị Nở, đại diện cho những định kiến và thành kiến của xã hội, đã ngăn cản mối tình của hai người. Chí Phèo lại rơi vào tuyệt vọng và bế tắc, nhận ra rằng mình không thể trở lại làm người lương thiện được nữa.
Alt: Chí Phèo ôm mặt khóc rưng rức, thể hiện nỗi đau bị xã hội ruồng bỏ và cướp đi cơ hội làm người lương thiện.
Trong cơn tuyệt vọng, Chí Phèo đã tìm đến cái chết như một sự giải thoát. Hành động giết Bá Kiến và tự sát của Chí Phèo là một lời tố cáo đanh thép đối với xã hội bất công, tàn bạo đã đẩy người nông dân vào con đường cùng.
Câu hỏi cuối cùng của Chí Phèo trước khi chết: “Ai cho tao lương thiện?” vẫn còn vang vọng đến ngày nay, trở thành một lời day dứt và ám ảnh về số phận của những con người bị cướp đi quyền sống và quyền làm người.
Alt: “Ai cho tao lương thiện?”, câu hỏi nhức nhối về quyền được làm người và sự bất công của xã hội.
Tóm lại, nhân vật Chí Phèo là một biểu tượng sâu sắc về số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Thông qua nhân vật này, Nam Cao đã thể hiện một cách chân thực và cảm động những đau khổ, tủi nhục và khát vọng của những con người bị cự tuyệt quyền sống và quyền làm người. Đồng thời, tác phẩm cũng là một lời kêu gọi tha thiết về tình yêu thương, sự cảm thông và lòng trắc ẩn giữa con người với con người.