“Nắng đã hanh rồi” của Vũ Quần Phương không chỉ là một bài thơ tả cảnh, mà còn là tiếng lòng của một người con xa quê, ngậm ngùi trước khoảnh khắc giao mùa. Bài thơ vẽ nên một bức tranh mùa đông đặc trưng của miền Bắc Việt Nam, nơi nắng hanh hao, se lạnh, gợi lên nỗi nhớ nhung da diết về quê hương và người thân.
Bài thơ mở ra bằng những cảm nhận tinh tế về sự chuyển giao của thời tiết:
“Nắng đã vàng hanh như phấn bay
Đã nghe tiếng sếu vọng sông gày
Trước sân mây trắng về đông lắm”
Ánh nắng không còn rực rỡ như mùa hè, mà trở nên vàng hanh, nhẹ nhàng như “phấn bay”, mang theo cái se lạnh đặc trưng của mùa đông. Tiếng sếu vọng về từ “sông gày” gợi sự heo hút, vắng vẻ. Bầu trời được bao phủ bởi những đám “mây trắng”, báo hiệu mùa đông đã đến rất gần.
Nhưng điều khiến bài thơ trở nên đặc biệt chính là sự xuất hiện của nhân vật “em”:
“Em có hình dung những mái tranh
Nắng lên khói ủ mộng yên lành
Vườn sau tre mía xôn xao lá”
Hình ảnh “mái tranh” gợi sự giản dị, thân thuộc của làng quê Việt Nam. Khói bếp lan tỏa trong nắng sớm tạo nên một không gian ấm áp, yên bình. Âm thanh “xôn xao” của “tre mía” trong vườn sau nhà mang đến sự sống động, tươi vui. Tất cả những hình ảnh này được gợi lên trong tâm trí của người “em” xa nhà, khơi gợi nỗi nhớ da diết về quê hương.
Tình cảm của chủ thể trữ tình dành cho “em” được thể hiện một cách kín đáo, nhẹ nhàng:
“Em có cùng anh lên núi không
Có nghe thầm thì tiếng rừng thông
Nắng chiều ngả bóng thông in đất
Anh ngả vào đâu nỗi nhớ mong”
Lời mời “em” cùng lên núi không chỉ là một lời rủ rê đơn thuần, mà còn là mong muốn được chia sẻ những khoảnh khắc bình dị, thân thương. Tiếng “thầm thì” của “rừng thông” gợi sự tĩnh lặng, sâu lắng. Hình ảnh “nắng chiều ngả bóng thông in đất” tạo nên một không gian thơ mộng, lãng mạn. Câu hỏi “Anh ngả vào đâu nỗi nhớ mong” thể hiện sự cô đơn, lạc lõng của chủ thể trữ tình khi thiếu vắng người “em” bên cạnh.
Bài thơ khép lại bằng những suy tư về thời gian:
“Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua
Một năm năm tới, lại năm qua
Mà sao nắng cứ như tơ ấy
Rung tự trời cao xuống ngõ xa”
Sự tuần hoàn của thời gian, sự trôi chảy của các mùa khiến cho nỗi nhớ nhung càng thêm da diết. Hình ảnh “nắng cứ như tơ ấy” gợi sự mong manh, dễ vỡ của tình cảm. Ánh nắng “rung tự trời cao xuống ngõ xa” như một sợi dây kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, kết nối những người con xa quê với quê hương yêu dấu.
“Nắng đã hanh rồi” là một bài thơ giàu cảm xúc, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc và nỗi nhớ nhung da diết của người con xa xứ. Bằng ngôn ngữ giản dị, hình ảnh thơ gần gũi, Vũ Quần Phương đã vẽ nên một bức tranh mùa đông đặc trưng của miền Bắc Việt Nam, đồng thời chạm đến trái tim của những người con đất Việt luôn hướng về cội nguồn. Bài thơ là một lời nhắn nhủ về giá trị của tình thân, tình yêu quê hương và sự trân trọng những khoảnh khắc bình dị trong cuộc sống.
