Khổ thơ đầu tiên của bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu là một trong những đoạn thơ hay nhất, khắc họa sâu sắc tình đồng đội thiêng liêng của những người lính cách mạng trong kháng chiến chống Pháp. Bằng những hình ảnh giản dị, chân thực, tác giả đã lý giải nguồn gốc sức mạnh của tình đồng chí, đồng đội, đồng thời phác họa chân dung người lính cụ Hồ giản dị mà cao đẹp.
“Quê hương anh nước mặn, đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá”
alt: Ruộng nước mặn đồng chua, hình ảnh gợi sự khó khăn trong canh tác nông nghiệp, thể hiện sự vất vả của người nông dân.
Hai câu thơ mở đầu sử dụng cấu trúc song hành, đối xứng, tạo nên sự cân đối, hài hòa. Cách xưng hô “anh” và “tôi” gợi sự gần gũi, thân mật. Những người lính hiện lên với xuất thân nghèo khó: người từ vùng “nước mặn, đồng chua”, người từ miền “đất cày lên sỏi đá”. Sử dụng thành ngữ quen thuộc, Chính Hữu đã khắc họa rõ nét những vùng quê nghèo khó, nơi những người lính sinh ra và lớn lên. Sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân chính là sợi dây gắn kết họ với nhau, tạo nên sự đồng cảm sâu sắc.
“Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau”
alt: Hình ảnh chiến sĩ Điện Biên Phủ thời kháng chiến chống Pháp, minh họa cho tinh thần chiến đấu vì độc lập tự do.
Từ những người xa lạ, đến từ những phương trời khác nhau, họ gặp nhau nơi chiến trường. Sự gặp gỡ này không hề có hẹn trước, hoàn toàn ngẫu nhiên “Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau”. Tuy nhiên, ẩn sau sự ngẫu nhiên ấy là một tất yếu lịch sử. Đó là tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, là khát vọng độc lập, tự do đã thôi thúc những người con ưu tú lên đường bảo vệ đất nước.
“Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ
Đồng chí!”
alt: Anh bộ đội cụ Hồ thời kháng chiến, hình ảnh tượng trưng cho sự gian khổ và tình đồng đội gắn bó keo sơn.
Ba câu thơ tiếp theo là sự lý giải sâu sắc về quá trình hình thành tình đồng chí. Hình ảnh “súng bên súng” thể hiện sự chung mục đích chiến đấu, cùng nhau bảo vệ Tổ quốc. Hình ảnh “đầu sát bên đầu” diễn tả sự đồng điệu trong tâm hồn, cùng chung lý tưởng và khát vọng. Trong gian khổ, thiếu thốn, họ “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ”. Cái rét buốt giá của chiến trường càng làm tăng thêm sự gắn bó, sẻ chia giữa những người lính. Tình đồng chí nảy nở từ sự đồng cảm, sẻ chia, từ những gian khổ cùng nhau trải qua.
Câu thơ cuối cùng, chỉ với hai tiếng “Đồng chí!”, vang lên như một tiếng gọi thiêng liêng, cao đẹp. Đó là sự kết tinh của tình bạn, tình người, tình đồng đội. “Đồng chí!” không chỉ là danh xưng, mà còn là biểu tượng cho sự gắn bó, sẻ chia, cùng chung lý tưởng của những người lính cách mạng.
Khổ thơ đầu tiên của bài thơ “Đồng chí” đã khắc họa thành công hình ảnh người lính cụ Hồ giản dị, chân chất mà cao đẹp. Tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng được xây dựng trên nền tảng của sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân, chung lý tưởng chiến đấu và cùng nhau trải qua gian khổ. Đoạn thơ đã lay động trái tim người đọc, khơi gợi niềm tự hào và lòng biết ơn đối với những người lính đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
