“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật không chỉ là một tác phẩm thơ ca, mà còn là một chứng nhân lịch sử, ghi lại những năm tháng chiến tranh gian khổ nhưng đầy lạc quan của người lính lái xe Trường Sơn. Đặc biệt, khổ 3 và khổ 4 của bài thơ đã khắc họa rõ nét tinh thần ấy.
Hình ảnh những chiếc xe không kính trên đường Trường Sơn, biểu tượng cho sự gian khổ và tinh thần lạc quan của người lính. Alt text: Xe khong kinh Truong Son, hinh anh nguoi linh lac quan
Hiện Thực Khốc Liệt Qua Lăng Kính “Không Kính”
Hai khổ thơ mở ra một hiện thực trần trụi, không hề né tránh những khó khăn mà người lính phải đối mặt:
Không có kính, ừ thì có bụi
Bụi phun tóc trắng như người già
Không có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời
Những chiếc xe “không kính” đã trở thành biểu tượng cho sự thiếu thốn, cho những khó khăn chồng chất. Bụi Trường Sơn không chỉ là bụi đất thông thường, mà là thứ bụi “phun” thẳng vào mặt, vào tóc, biến những chàng trai trẻ thành những “người già” chỉ sau một chặng đường. Mưa Trường Sơn không phải là cơn mưa rào mát mẻ, mà là những trận “mưa tuôn mưa xối” như trút nước, khiến áo quần ướt sũng.
Tinh Thần “Ừ Thì” Và Tiếng Cười “Ha Ha”
Điều đáng quý là, dù đối diện với những khó khăn ấy, người lính vẫn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời. Hai tiếng “ừ thì” vang lên như một sự chấp nhận, một sự thách thức, một thái độ ngang tàng:
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha
Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa
Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi
Hình ảnh người lính lái xe với gương mặt lấm lem nhưng nụ cười vẫn nở trên môi, thể hiện tinh thần lạc quan và yêu đời. Alt text: Nguoi linh cuoi ha ha, mat lam lem, tinh than lac quan
Họ “chưa cần rửa”, vẫn “phì phèo châm điếu thuốc”, vẫn “nhìn nhau mặt lấm cười ha ha”. Tiếng cười “ha ha” ấy không phải là tiếng cười gượng gạo, mà là tiếng cười sảng khoái, tiếng cười của những người lính trẻ, yêu đời, lạc quan, sẵn sàng đối mặt với mọi khó khăn. Họ “chưa cần thay”, vẫn “lái trăm cây số nữa”, bởi họ tin rằng “mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi”.
Chất Lính Trường Sơn Trong Ngôn Ngữ Thơ
Phạm Tiến Duật đã sử dụng một ngôn ngữ thơ rất đời thường, rất gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày của người lính. Những từ ngữ như “ừ thì”, “phì phèo”, “ha ha” không chỉ làm cho bài thơ trở nên sinh động, mà còn thể hiện được cái chất lính, cái chất ngang tàng, lạc quan của những người lính lái xe Trường Sơn.
Ảnh minh họa một điếu thuốc cháy dở trên tay người lính, tượng trưng cho sự ung dung, tự tại giữa gian khổ. Alt text: Dieu thuoc nguoi linh, bieu tuong ung dung tu tai
Giá Trị Vượt Thời Gian
“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” nói chung và khổ 3, 4 nói riêng không chỉ là một bức tranh chân thực về cuộc sống của người lính lái xe Trường Sơn, mà còn là một bài ca về tinh thần lạc quan, yêu đời, về ý chí kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam. Tinh thần ấy, phẩm chất ấy vẫn còn nguyên giá trị đến ngày hôm nay, là nguồn cảm hứng cho các thế hệ mai sau.
Phân tích khổ 3, 4 bài thơ về tiểu đội xe không kính giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về những khó khăn, gian khổ mà người lính phải đối mặt, nhưng quan trọng hơn, là để cảm nhận được tinh thần lạc quan, yêu đời, ý chí kiên cường của họ. Đó là những phẩm chất cao đẹp, đáng trân trọng và phát huy.
