Đoạn trích “Khắc Dấu Mạn Thuyền” của Bảo Ninh không chỉ là một câu chuyện về chiến tranh, mà còn là một bức tranh khắc họa sâu sắc về Hà Nội trong khói lửa và hình ảnh người lính kiên cường, giàu tình cảm. Tác phẩm sử dụng hồi ức của nhân vật “tôi” để tái hiện lại một giai đoạn lịch sử đầy khó khăn nhưng cũng đầy ắp những kỷ niệm không thể nào quên.
Đoạn trích kể về người lính, nhân vật “tôi”, dù đã đi nhiều nơi nhưng hiếm khi có dịp đến Hà Nội. Một lần, khi đưa chỉ huy sư đoàn ra họp ở thủ đô, anh đã tranh thủ vào thành phố để trao thư cho gia đình đồng đội. Giữa khung cảnh Hà Nội chìm trong mưa phùn và cái lạnh cắt da cắt thịt của mùa đông, anh đã cố gắng tìm đến từng địa chỉ. Nhưng rồi, sự vắng vẻ đến kỳ lạ của thành phố và cơn sốt ập đến đã khiến anh ngất đi trên hè phố.
Bức tranh Hà Nội hiện lên qua ngòi bút của Bảo Ninh không chỉ là một thành phố đang gồng mình chống chọi với chiến tranh mà còn gợi lên cảm giác cô đơn, vắng lặng.
- Thời gian: Một buổi chiều đông.
- Không gian: Hà Nội chìm trong mưa phùn, đường phố vắng vẻ, hiu quạnh.
Những câu văn như “Thành phố, dưới mưa chiều. Mưa phùn mùa đông buồn bã. Mái nhà, lòng đường, vòm cây một mầu thẫm ướt. Xe cộ phóng rất nhanh, người đi bộ gấp bước” hay “Hà Nội im ắng, vắng lặng đến vậy, dường như cả Hà Nội đã khóa trái cửa, bỏ nhà đấy mà đi” vẽ nên một khung cảnh buồn bã, nơi con người sống vội vã và đầy lo âu.
Hình ảnh người lính trong đoạn trích được khắc họa một cách chân thực và cảm động. Anh hiện lên không chỉ là một người lính dũng cảm mà còn là một người đồng đội ấm áp, sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân vì người khác.
- Hoàn cảnh: Anh là người lính từ mặt trận Quảng Trị, nhận nhiệm vụ lái xe đưa chỉ huy sư đoàn ra Hà Nội. Dù ít có dịp đến thủ đô, anh vẫn nhận lời mang thư giúp đồng đội. Trên đường đi, mưa phùn và cái lạnh buốt giá đã khiến cơn sốt của anh tái phát, dẫn đến ngất xỉu trên hè phố.
- Phẩm chất: Anh là một người lính nhiệt tình, hết lòng vì đồng đội. Dù có cơ hội về Hà Nội, anh không tranh thủ thăm quê mà chỉ xin “rảo vào phố để rải non chục lá thư của anh em đồng đội người Hà Nội đã gửi gắm”. Anh muốn trao tận tay thư cho gia đình đồng đội để có thể nhận được hồi âm sớm nhất, mang lại niềm vui cho những người lính đang chiến đấu nơi tiền tuyến. Sự tận tâm, chu đáo của anh thể hiện qua mong muốn “Tôi muốn trao thư tận tay các gia đình để có thể nhận được ngay thư hồi âm mang ngược vào đơn vị cho lính ta sướng”. Dù không quen đường xá, anh vẫn vui vẻ nhận nhiệm vụ, không hề ngại khó khăn, vất vả. Cuối cùng, sự tận tụy ấy đã khiến anh kiệt sức và ngất đi trong đêm đông lạnh giá.
Đoạn trích “Khắc Dấu Mạn Thuyền” thành công nhờ vào nghệ thuật kể chuyện đặc sắc của Bảo Ninh. Điểm nhìn trần thuật từ nhân vật “tôi” tạo nên sự chân thực, gần gũi. Tác giả đã khéo léo đặt nhân vật vào tình huống éo le để bộc lộ rõ nét tính cách và phẩm chất cao đẹp. Bên cạnh đó, lối quan sát tinh tế, nhạy cảm về bức tranh Hà Nội và con người cũng góp phần làm nên giá trị nghệ thuật của đoạn trích.
Tóm lại, đoạn trích “Khắc Dấu Mạn Thuyền” không chỉ là một trang văn tái hiện lại một giai đoạn lịch sử mà còn là một lời ca ngợi về vẻ đẹp của tình người, về sự hy sinh thầm lặng của những người lính trong cuộc chiến tranh. Thông điệp mà tác giả gửi gắm qua nhân vật vẫn còn nguyên giá trị trong cuộc sống hiện đại: Chúng ta cần vượt lên trên những suy nghĩ ích kỷ, tầm thường để hướng tới sự nhiệt tình, cống hiến và sẵn sàng hy sinh vì người khác.