Tình đồng chí, đồng đội là một đề tài lớn trong văn học Việt Nam, đặc biệt là trong giai đoạn kháng chiến. Bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu là một tác phẩm tiêu biểu, khắc họa sâu sắc vẻ đẹp của tình cảm này. Khổ thơ đầu tiên đóng vai trò quan trọng trong việc lí giải nguồn gốc và sự hình thành của tình đồng chí thiêng liêng giữa những người lính.
Quê hương anh nước mặn, đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ
Đồng chí!
Khổ thơ mở đầu bằng việc giới thiệu về hoàn cảnh xuất thân của những người lính. Họ đến từ những vùng quê khác nhau, nhưng đều chung một cảnh ngộ nghèo khó, vất vả.
“Quê hương anh nước mặn, đồng chua” gợi lên hình ảnh những vùng đồng bằng ven biển, nơi đất đai bị nhiễm mặn, nhiễm phèn, khó canh tác. “Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá” lại vẽ nên một vùng trung du, miền núi với đất đai cằn cỗi, khô khan. Sự tương đồng về hoàn cảnh này đã tạo nên sự đồng cảm sâu sắc giữa những người lính, là cơ sở ban đầu cho tình đồng chí.
Tiếp theo, tác giả nhấn mạnh sự xa lạ ban đầu giữa những người lính.
“Anh với tôi đôi người xa lạ/ Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau”. Họ đến từ những vùng quê khác nhau, chưa từng quen biết, nhưng lại cùng chung một lý tưởng cao đẹp, cùng đứng lên chiến đấu vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Chính lý tưởng chung này đã gắn kết họ lại với nhau, xóa nhòa mọi khoảng cách.
Sự gắn bó và tình đồng chí ngày càng được vun đắp qua những khó khăn, gian khổ trong cuộc chiến đấu.
“Súng bên súng, đầu sát bên đầu” thể hiện sự kề vai sát cánh, cùng nhau chiến đấu chống lại kẻ thù. “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” lại là hình ảnh cảm động về sự chia sẻ, đùm bọc lẫn nhau trong những đêm hành quân giá lạnh. Chính những khó khăn, gian khổ đã tôi luyện tình đồng chí, biến những người xa lạ trở thành những người bạn tri kỷ, gắn bó keo sơn.
Cuối cùng, khổ thơ kết thúc bằng một câu thơ đặc biệt: “Đồng chí!”.
Câu thơ chỉ có hai tiếng, nhưng lại chứa đựng tất cả những tình cảm thiêng liêng, cao đẹp của những người lính cách mạng. Đó là sự thấu hiểu, sẻ chia, là sự gắn bó, đồng cam cộng khổ, là sự cùng chung lý tưởng, mục tiêu chiến đấu. Hai tiếng “Đồng chí!” vang lên như một lời khẳng định, một lời thề nguyện, thể hiện quyết tâm chiến đấu đến cùng vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Với ngôn ngữ giản dị, chân thực, giàu sức biểu cảm, Chính Hữu đã khắc họa thành công hình ảnh những người lính cách mạng trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp. Khổ thơ đầu tiên của bài thơ “Đồng chí” không chỉ lí giải nguồn gốc và sự hình thành của tình đồng chí, mà còn khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc sâu sắc về tình yêu nước, về sự hy sinh cao cả của những người lính vì độc lập, tự do của dân tộc.
