Đoạn trích “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho thơ ca Việt Nam hiện đại, đặc biệt là trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ. Đoạn thơ mở đầu, với chín câu thơ đầy cảm xúc, đã khắc họa một cách sâu sắc và độc đáo về cội nguồn của Đất Nước, gắn liền với những giá trị văn hóa, lịch sử lâu đời của dân tộc.
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu đoạn thơ, tác giả khẳng định sự trường tồn của Đất Nước. Đất Nước không phải là một khái niệm trừu tượng mà hiện hữu trong cuộc sống thường nhật, gắn liền với những ký ức tuổi thơ, những câu chuyện cổ tích, những phong tục tập quán lâu đời.
Alt: Sơ đồ tư duy phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm, tập trung vào các yếu tố văn hóa, lịch sử hình thành đất nước.
Câu thơ “Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể” gợi nhắc về những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo đức, những ước mơ về một xã hội công bằng, tốt đẹp. Chính những câu chuyện ấy đã nuôi dưỡng tâm hồn, bồi đắp tình yêu quê hương đất nước cho mỗi người.
“Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn” – hình ảnh miếng trầu gợi nhớ về phong tục ăn trầu truyền thống của người Việt, một nét văn hóa đặc sắc gắn liền với sự tích trầu cau, biểu tượng cho tình nghĩa vợ chồng, anh em thủy chung.
“Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc” – câu thơ khẳng định tinh thần yêu nước, ý chí quật cường chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Hình ảnh cây tre gắn liền với truyền thuyết Thánh Gióng, tượng trưng cho sức mạnh đoàn kết, lòng dũng cảm của người Việt Nam.
Alt: Miếng trầu têm cánh phượng, hình ảnh đại diện cho phong tục ăn trầu và văn hóa Việt Nam, từ khóa liên quan Phân Tích đất Nước, Nguyễn Khoa điềm đoạn 1.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu” – hình ảnh người mẹ Việt Nam với mái tóc bới cao là biểu tượng cho vẻ đẹp giản dị, tần tảo, đảm đang. Đó là vẻ đẹp của những người phụ nữ âm thầm hy sinh, vun vén cho gia đình, quê hương.
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn” – câu thơ sử dụng thành ngữ quen thuộc để nói về tình nghĩa vợ chồng son sắt, thủy chung, vượt qua mọi khó khăn gian khổ.
“Cái kèo, cái cột thành tên” – câu thơ gợi nhắc về những vật dụng quen thuộc trong ngôi nhà Việt, những thứ gắn bó mật thiết với đời sống vật chất và tinh thần của con người.
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” – câu thơ thể hiện sự trân trọng đối với những giá trị lao động, những giọt mồ hôi của người nông dân để làm ra hạt gạo, nuôi sống con người và xây dựng đất nước.
Cuối cùng, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…”. Đất Nước có từ khi dân mình biết yêu thương, đoàn kết, biết chống giặc ngoại xâm, biết trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống, biết lao động cần cù để xây dựng cuộc sống.
Alt: Ruộng bậc thang Mù Cang Chải mùa lúa chín, minh họa cho nền văn minh lúa nước và sự vất vả của người nông dân Việt Nam, gắn với “phân tích đất nước, nguyễn khoa điềm đoạn 1”.
Đoạn thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi, giàu hình ảnh và cảm xúc, kết hợp với các yếu tố văn hóa dân gian như ca dao, tục ngữ, truyền thuyết, đã tạo nên một bức tranh Đất Nước vừa thiêng liêng vừa gần gũi, vừa hào hùng vừa bình dị. Đoạn thơ không chỉ là một định nghĩa về Đất Nước mà còn là một lời nhắn nhủ, một lời kêu gọi mỗi người hãy trân trọng, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, góp phần xây dựng Đất Nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.
