Nguyễn Khoa Điềm, một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mỹ, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả bằng những vần thơ giàu suy tư và xúc cảm. Bài thơ “Đất Nước”, trích từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, là một minh chứng cho phong cách nghệ thuật độc đáo của ông. Đoạn trích “Đất là nơi anh đến trường… Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ tổ” trả lời cho câu hỏi cốt lõi: Đất nước là gì?
Cảm Nhận Về Đoạn Thơ
Để giải đáp câu hỏi “Đất nước là gì?”, Nguyễn Khoa Điềm đã tiếp cận hình tượng Đất Nước từ góc độ không gian địa lý, lịch sử và văn hóa.
Đất Nước Gắn Liền Với Kỷ Niệm Riêng Tư
Đất nước không phải là một khái niệm xa vời, mà nó gắn liền với những kỷ niệm riêng tư, thân thuộc của mỗi người.
Đất là nơi anh đến trường,
Nước là nơi em tắm
Nhà thơ đã khéo léo sử dụng phép chiết tự, tách đôi khái niệm “đất nước” thành hai yếu tố cụ thể: “Đất” và “Nước”. “Đất là nơi anh đến trường”, “Nước là nơi em tắm” – những hình ảnh bình dị ấy đã biến khái niệm trừu tượng trở nên gần gũi, thân thương. Đất nước hiện hữu trong từng bước chân đến trường, trong làn nước mát lành của dòng sông quê hương.
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Những địa điểm hẹn hò, những kỷ niệm tình yêu thầm kín cũng là một phần của đất nước. Tình yêu đôi lứa hòa quyện vào tình yêu đất nước, làm cho đất nước thêm tươi đẹp và ý nghĩa.
Đất Nước Là Núi Sông, Rừng Bể Bao La
Đất Nước không chỉ là những kỷ niệm cá nhân, mà còn là không gian bao la với núi sông, rừng bể.
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Nhà thơ tiếp tục tách “Đất” và “Nước” để khẳng định không gian lãnh thổ thiêng liêng của Đất Nước. Chim phượng hoàng và cá ngư ông tượng trưng cho sự giàu có và trù phú của non sông.
Đất Nước Trong Chiều Dài Lịch Sử Và Văn Hóa
Nguyễn Khoa Điềm ngược dòng thời gian, tìm về cội nguồn lịch sử để cảm nhận Đất Nước.
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông
Hai câu thơ ngắn gọn, sử dụng các từ láy “đằng đẵng”, “mênh mông” để diễn tả chiều dài lịch sử và chiều rộng không gian của đất nước. Đất nước là nơi dân mình đoàn tụ, sinh tồn và phát triển qua bao thế hệ.
Đất là nơi chim về
Nước là nơi rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Nhà thơ đưa người đọc trở về với huyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ, cội nguồn của dân tộc. Sự tích “con Rồng cháu Tiên” đã trở thành biểu tượng cho tinh thần đoàn kết và lòng tự hào dân tộc.
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Yêu nước là truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Các thế hệ con cháu nối tiếp nhau gánh vác trách nhiệm xây dựng và bảo vệ đất nước.
Hàng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Dù ở đâu, làm gì, người Việt Nam vẫn luôn hướng về cội nguồn, nhớ về ngày giỗ Tổ Hùng Vương. “Cúi đầu” thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với tổ tiên, những người đã có công dựng nước và giữ nước.
Đánh Giá Chung
Đoạn trích “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm mang đến một cái nhìn mới mẻ và sâu sắc về đất nước. Đất nước không chỉ là một khái niệm địa lý, lịch sử, mà còn là những kỷ niệm riêng tư, những tình cảm thiêng liêng, và là cội nguồn của dân tộc. Bài thơ khơi dậy lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc trong mỗi người Việt Nam.
