Phân tích đánh giá bài thơ “Chân quê” của Nguyễn Bính, một tác phẩm tiêu biểu thể hiện tình yêu sâu sắc với vẻ đẹp truyền thống của làng quê Việt Nam, là một chủ đề quan trọng trong chương trình Ngữ Văn. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ, làm nổi bật phong cách thơ độc đáo của Nguyễn Bính.
Nguyễn Bính, được biết đến với những vần thơ đậm chất “quê mùa” (Hoài Thanh), đã vẽ nên một bức tranh chân thực về sự thay đổi trong tâm hồn người con gái khi tiếp xúc với cuộc sống thành thị. Bài thơ “Chân quê” không chỉ là lời tâm sự của một chàng trai, mà còn là tiếng lòng của một người con yêu tha thiết những giá trị văn hóa truyền thống.
Mở đầu bài thơ là khung cảnh làng quê yên bình, nơi chàng trai mòn mỏi đợi chờ người yêu trở về:
Hôm qua em đi tỉnh về
Đợi em ở mãi con đê đầu làng
Khăn nhung quần lĩnh rộn ràng
Áo cài khuy bấm, em làm khổ tôi!
Hình ảnh “con đê đầu làng” gợi lên sự thân thương, gắn bó với quê hương. Tuy nhiên, sự xuất hiện của cô gái với “khăn nhung quần lĩnh”, “áo cài khuy bấm” đã tạo nên một sự tương phản mạnh mẽ, báo hiệu sự thay đổi trong tâm hồn cô. Câu thơ “em làm khổ tôi!” không chỉ là lời than trách, mà còn là nỗi xót xa, hụt hẫng của chàng trai khi nhận ra sự xa lạ trong chính người mình yêu thương.
Sự thay đổi của cô gái được thể hiện rõ hơn qua những câu hỏi đầy tiếc nuối của chàng trai:
Nào đâu cái yếm lụa sồi
Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân?
Nào đâu cái áo tứ thân
Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?
Điệp ngữ “Nào đâu” được lặp lại như một lời than, một sự mất mát không thể bù đắp. Những hình ảnh “yếm lụa sồi”, “áo tứ thân”, “khăn mỏ quạ”… gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm của người con gái quê, nay đã bị thay thế bởi những thứ xa hoa, phù phiếm của thành thị.
Lời giãi bày của chàng trai ở khổ thơ tiếp theo thể hiện sự chân thành, tha thiết:
Nói ra sợ mất lòng em,
Van em! Em hãy giữ nguyên quê mùa.
Như hôm em đi lễ chùa,
Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh.
Chàng trai không hề trách móc, mà chỉ nhẹ nhàng khuyên nhủ người yêu hãy giữ gìn vẻ đẹp “quê mùa” vốn có. Hình ảnh “hôm em đi lễ chùa” gợi lên sự giản dị, thanh khiết, đồng thời thể hiện niềm tin vào những giá trị tốt đẹp của truyền thống.
Khép lại bài thơ là hình ảnh “hoa chanh nở giữa vườn chanh”, một biểu tượng cho vẻ đẹp giản dị, thuần khiết của làng quê Việt Nam:
Hoa chanh nở giữa vườn chanh
Thầy u mình với chúng mình chân quê.
Hôm qua em đi tỉnh về
Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều.
“Hoa chanh” không chỉ là một loài hoa, mà còn là biểu tượng cho những giá trị văn hóa truyền thống, những điều tốt đẹp cần được gìn giữ. Tuy nhiên, câu thơ cuối “Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều” lại gợi lên một nỗi buồn man mác, một sự mất mát không thể tránh khỏi khi cuộc sống hiện đại dần xâm nhập vào làng quê.
Bài thơ “Chân quê” của Nguyễn Bính là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện tình yêu sâu sắc với quê hương, đồng thời đặt ra một vấn đề nhức nhối về sự thay đổi trong xã hội hiện đại. Bằng ngôn ngữ giản dị, hình ảnh thơ gần gũi, Nguyễn Bính đã chạm đến trái tim của độc giả, khơi gợi niềm tự hào về những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Hình ảnh hoa chanh trắng tinh khôi, tượng trưng cho vẻ đẹp thuần khiết của tâm hồn người Việt.
“Chân quê” không chỉ là một bài thơ, mà còn là một lời nhắn nhủ, một lời cảnh tỉnh về việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập và phát triển. Mỗi chúng ta, dù đi đâu, về đâu, cũng hãy luôn nhớ về cội nguồn, giữ gìn những giá trị tốt đẹp của quê hương.
