Bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương không chỉ đơn thuần là một bài thơ tả thực về món bánh dân dã, mà còn là tiếng nói sâu sắc về thân phận và phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến xưa. Phân tích đánh giá bài thơ này, ta sẽ thấy được tài năng và tấm lòng của nữ sĩ Hồ Xuân Hương.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh quen thuộc “Thân em”:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non”
Mô típ “thân em” thường được sử dụng trong ca dao, dân ca để nói về thân phận người phụ nữ. Trong bài thơ này, “thân em” gắn liền với hình ảnh chiếc bánh trôi nước, gợi lên vẻ đẹp trong trắng, đầy đặn của người phụ nữ. “Vừa trắng lại vừa tròn” không chỉ tả vẻ ngoài của bánh mà còn gợi sự thanh khiết, viên mãn trong phẩm hạnh. Tuy nhiên, cuộc đời của người phụ nữ lại không hề bằng phẳng. Thành ngữ “bảy nổi ba chìm” diễn tả số phận long đong, chìm nổi, lênh đênh giữa dòng đời đầy sóng gió.
Hình ảnh minh họa món bánh trôi nước truyền thống, gợi liên tưởng đến vẻ đẹp và phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam trong bài thơ.
Hai câu thơ tiếp theo thể hiện sự phụ thuộc và phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ:
“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
“Tay kẻ nặn” tượng trưng cho xã hội phong kiến với những định kiến và ràng buộc khắt khe. Người phụ nữ không có quyền tự quyết định số phận, mà phải chịu sự chi phối, nhào nặn của xã hội. Dù vậy, dù cuộc đời có “rắn nát” ra sao, người phụ nữ vẫn giữ vững “tấm lòng son”, tượng trưng cho sự thủy chung, son sắt, lòng nhân hậu và đức hy sinh.
Chân dung Hồ Xuân Hương, nữ sĩ tài ba với phong cách thơ độc đáo, dám nói lên tiếng nói của người phụ nữ.
Phân tích đánh giá bài thơ “Bánh trôi nước”, ta thấy được sự kết hợp hài hòa giữa tả thực và ẩn dụ. Hồ Xuân Hương đã mượn hình ảnh chiếc bánh trôi nước để nói về vẻ đẹp và thân phận của người phụ nữ Việt Nam. Bài thơ không chỉ thể hiện niềm cảm thương sâu sắc đối với những người phụ nữ phải chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội phong kiến, mà còn khẳng định phẩm chất cao đẹp, đáng quý của họ.
Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn, súc tích, ngôn ngữ giản dị, gần gũi với đời sống dân gian. Tuy nhiên, đằng sau những câu chữ bình dị ấy là một tấm lòng nhân ái, một ý thức sâu sắc về giá trị của người phụ nữ.
Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiện đại, kế thừa và phát huy những phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ xưa.
Tóm lại, “Bánh trôi nước” là một bài thơ đặc sắc của Hồ Xuân Hương. Phân tích đánh giá bài thơ, ta không chỉ hiểu thêm về tài năng của nữ sĩ mà còn cảm nhận sâu sắc hơn về vẻ đẹp và thân phận của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội xưa. Bài thơ có giá trị nhân văn sâu sắc, góp phần khẳng định vị thế của người phụ nữ trong xã hội.
