“Cuốc kêu cảm hứng” của Nguyễn Khuyến không chỉ là một bài thơ, mà là tiếng lòng của một nhà nho yêu nước, đau đáu trước thời cuộc. Bài thơ gói trọn tâm sự u hoài, xót xa cho vận mệnh đất nước.
Alt: Bức tranh khắc họa chân dung Nguyễn Khuyến bên cạnh trang thơ “Cuốc kêu cảm hứng”, thể hiện sự trăn trở về vận mệnh đất nước qua tiếng chim cuốc.
Dàn ý phân tích sâu sắc “Cuốc kêu cảm hứng”
I. Mở đầu:
- Giới thiệu Nguyễn Khuyến, một nhà thơ lớn của văn học Việt Nam.
- Dẫn dắt vào bài thơ “Cuốc kêu cảm hứng” và khái quát giá trị nội dung, nghệ thuật.
II. Thân bài:
1. Phân tích nội dung theo từng phần:
-
Hai câu đề: Tiếng cuốc kêu gợi cảm hứng và liên tưởng.
- “Khắc khoải sầu đưa giọng lửng lơ, Ấy hồn Thục đế thác bao giờ.”
- Phân tích tiếng cuốc kêu “khắc khoải”, “lửng lơ” gợi sự buồn bã, chơi vơi.
- Liên hệ đến điển tích Thục Đế, sự tích về nỗi đau mất nước và hóa thân thành chim cuốc.
- Câu hỏi “thác bao giờ” thể hiện sự ngỡ ngàng, xót xa trước sự mất mát.
-
Hai câu thực: Cảm nhận về không gian và thời gian.
- “Năm canh máu chảy đêm hè vắng, Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ.”
- Tiếng cuốc kêu dai dẳng suốt đêm dài (năm canh, sáu khắc).
- Sử dụng hình ảnh “máu chảy”, “hồn tan” để diễn tả nỗi đau sâu sắc.
- Không gian “đêm hè vắng”, “bóng nguyệt mờ” tăng thêm sự cô đơn, u ám.
Alt: Minh họa tiếng chim cuốc kêu trong đêm hè vắng lặng, thể hiện nỗi cô đơn và u uất trong tâm trạng nhà thơ.
-
Hai câu luận: Nỗi niềm day dứt, băn khoăn.
- “Có phải tiếc xuân mà đứng gọi, Hay là nhớ nước vẫn nằm mơ?”
- Đặt ra hai giả thiết về nguyên nhân tiếng cuốc kêu: tiếc xuân hay nhớ nước.
- “Tiếc xuân” gợi nhớ về quá khứ tươi đẹp, thời kỳ hưng thịnh của đất nước.
- “Nhớ nước” thể hiện lòng yêu nước sâu sắc, nỗi đau đáu về vận mệnh dân tộc.
-
Hai câu kết: Tâm trạng ngổn ngang, bế tắc.
- “Thâu đêm ròng rã kêu ai đó? Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ.”
- Tiếng cuốc kêu “ròng rã” suốt đêm dài, không dứt.
- Câu hỏi “kêu ai đó?” thể hiện sự bơ vơ, lạc lõng.
- “Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ” gợi sự trăn trở, day dứt trong lòng người yêu nước.
2. Nghệ thuật:
- Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật quen thuộc.
- Sử dụng từ ngữ gợi hình, gợi cảm cao (khắc khoải, lửng lơ, ròng rã…).
- Bút pháp tả cảnh ngụ tình đặc sắc, thể hiện tâm trạng qua tiếng chim cuốc.
- Sử dụng điển tích (Thục Đế) tăng thêm chiều sâu cho bài thơ.
III. Kết luận:
- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Cuốc kêu cảm hứng”.
- Nêu bật tấm lòng yêu nước sâu sắc và tài năng thơ ca của Nguyễn Khuyến.