“Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ là một tác phẩm kinh điển trong văn học Việt Nam, và chi tiết “cái bóng” đóng vai trò then chốt trong việc thể hiện chủ đề, xây dựng nhân vật và đẩy cao kịch tính của câu chuyện. Cái bóng không chỉ là một hình ảnh đơn thuần mà còn là biểu tượng đa nghĩa, chứa đựng nhiều lớp ý nghĩa sâu sắc.
Đầu tiên, cái bóng xuất hiện như một biểu hiện của tình mẫu tử thiêng liêng và lòng chung thủy của Vũ Nương. Khi Trương Sinh đi lính, Vũ Nương một mình nuôi con nhỏ. Để con đỡ tủi thân vì thiếu vắng hình bóng người cha, nàng thường chỉ bóng mình trên vách và bảo đó là cha Đản.
Hành động này thể hiện sự khéo léo, đảm đang và tấm lòng bao la của người mẹ, người vợ, luôn hướng về gia đình. Cái bóng trở thành hình ảnh thay thế, xoa dịu nỗi nhớ nhung và lấp đầy khoảng trống trong tâm hồn con trẻ.
Tuy nhiên, chính cái bóng ấy lại trở thành nguồn cơn của bi kịch. Khi Trương Sinh trở về, nghe lời con trẻ ngây thơ kể lại chuyện “người đàn ông” thường xuyên xuất hiện vào ban đêm, hắn sinh lòng nghi ngờ và ghen tuông mù quáng.
Cái bóng, từ một biểu tượng của tình yêu thương, nay trở thành bằng chứng “tố cáo” sự “hư hỏng” của Vũ Nương trong mắt Trương Sinh. Sự nghi ngờ vô căn cứ này đã đẩy Vũ Nương đến bước đường cùng, khiến nàng phải tìm đến cái chết để chứng minh sự trong sạch của mình.
Cuối cùng, cái bóng lại một lần nữa xuất hiện để minh oan cho Vũ Nương. Khi Trương Sinh ngồi một mình trong phòng, con trai chỉ vào bóng của chính chàng trên vách và gọi “cha Đản”. Lúc này, Trương Sinh mới bàng hoàng nhận ra sự thật, hiểu được nỗi oan khuất của vợ.
Cái bóng lúc này trở thành công cụ để sự thật được phơi bày, đánh thức lương tâm và sự hối hận muộn màng trong lòng Trương Sinh. Tuy nhiên, sự thật này đã đến quá muộn, không thể cứu vãn được cuộc đời của Vũ Nương.
Như vậy, chi tiết cái bóng trong “Chuyện người con gái Nam Xương” mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Nó vừa là biểu tượng của tình mẫu tử, lòng chung thủy, vừa là nguyên nhân gây ra hiểu lầm, bi kịch, và cũng là công cụ để sự thật được phơi bày. Qua chi tiết này, Nguyễn Dữ đã thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, đồng thời lên án những hủ tục lạc hậu đã đẩy họ đến bước đường cùng. Cái bóng trở thành một chi tiết nghệ thuật đắt giá, góp phần làm nên giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm.
