Bài thơ “Vàm Cỏ Đông” không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một biểu tượng văn hóa gắn liền với tên tuổi nhà thơ Hoài Vũ. Mặc dù sinh ra ở Quảng Ngãi, nhưng Hoài Vũ lại được biết đến như một người con của Long An, nơi dòng sông Vàm Cỏ Đông chảy qua và đi vào thơ ca của ông một cách sâu sắc.
Năm 1963, trong một chuyến công tác từ Tây Ninh xuống Long An, Hoài Vũ đã chứng kiến nhà thơ Giang Nam sáng tác bài thơ “Qua sông Vàm Cỏ”. Cảm xúc dâng trào trước dòng sông đầy ắp kỷ niệm, vừa đau thương vừa bi tráng, Hoài Vũ đã lẩm nhẩm làm thơ. Ký ức về dòng sông Hồng quê nhà ùa về, thôi thúc ông viết nên những vần thơ đầu tiên: “Ở tận sông Hồng em có biết, quê hương anh cũng có dòng sông. Anh mãi gọi với lời tha thiết. Vàm Cỏ Đông ơi Vàm Cỏ Đông…”. Chỉ trong vòng một tiếng đồng hồ, bài thơ “Vàm Cỏ Đông” đã hoàn thành.
Chân dung nhà thơ Hoài Vũ, tác giả bài thơ Vàm Cỏ Đông, ánh mắt đượm buồn
Bài thơ nhanh chóng được phổ nhạc bởi nhạc sĩ Trương Quang Lục. Năm 1964, khi đang là kỹ sư ở Nhà máy phốt phát Lâm Thao, Phú Thọ, Trương Quang Lục đã tình cờ nghe được bài thơ “Vàm Cỏ Đông” qua chương trình tiếng thơ. Xúc động trước vẻ đẹp và cảm xúc của bài thơ, ông đã tìm đọc trên báo Văn Nghệ và phổ nhạc ngay trong đêm. Bài hát “Vàm Cỏ Đông” với giọng ca Trần Thụ đã vang vọng khắp mọi miền đất nước, đưa tên tuổi Hoài Vũ và Trương Quang Lục đến với công chúng.
“Vàm Cỏ Đông” trở thành một trong những bài hát đi cùng năm tháng, gắn liền với ký ức của nhiều thế hệ người Việt Nam. Giai điệu mượt mà, lời ca sâu lắng đã chạm đến trái tim của người nghe, khơi gợi tình yêu quê hương đất nước, niềm tự hào dân tộc.
Hoài Vũ từng tâm sự rằng thơ ông mang đậm chất mộc mạc, chân thật của người miền Tây Nam Bộ, được viết từ những trải nghiệm thực tế trong cuộc sống chiến đấu. Ông có hơn 50 bài thơ được phổ nhạc, nhưng nổi tiếng nhất vẫn là 4 bài hát gắn liền với dòng sông Vàm Cỏ Đông, được phổ nhạc bởi những nhạc sĩ đồng hương miền Trung: “Vàm Cỏ Đông” (Trương Quang Lục), “Anh ở đầu sông em cuối sông” (Phan Huỳnh Điểu), “Đi trong hương tràm”, “Chia tay hoàng hôn” (Thuận Yến).
Dòng sông Vàm Cỏ Đông không chỉ là một địa danh, mà còn là một nhân chứng lịch sử, chứng kiến bao thăng trầm của đất nước. Trong thơ Hoài Vũ, dòng sông Vàm Cỏ Đông mang nhiều ý nghĩa biểu tượng. Nó là biểu tượng của quê hương, của tình yêu, của sự hy sinh và mất mát. Nó là nơi nhà thơ gửi gắm những tâm tư, tình cảm, những kỷ niệm sâu sắc trong cuộc đời.
Bài thơ “Vàm Cỏ Đông” là một minh chứng cho tài năng và tâm huyết của nhà thơ Hoài Vũ. Nó là một viên ngọc quý trong kho tàng văn học Việt Nam, mãi mãi sống trong lòng người đọc, người nghe.
