Trần Tế Xương, hay Tú Xương, nổi tiếng với ngòi bút châm biếm sắc sảo, vạch trần những bất công và thói đời ngang trái. Bài thơ “Năm Mới Chúc Nhau” là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách trào phúng độc đáo của ông. Thông qua hình thức chúc Tết, Tú Xương đã khéo léo lồng ghép những lời đả kích sâu cay, phản ánh một xã hội đầy rẫy những điều giả dối và lố lăng.
Bài thơ “Năm Mới Chúc Nhau” là lời tố cáo sâu sắc về một xã hội suy đồi, nơi mà những giá trị đạo đức bị đảo lộn và những kẻ cơ hội lộng hành. Bằng giọng điệu trào phúng chua cay, Tú Xương đã vạch trần bộ mặt thật của những kẻ “trưởng giả học làm sang”, đồng thời thể hiện niềm phẫn uất trước thực trạng xã hội nhố nhăng đương thời.
Phong tục chúc Tết vốn là nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt. Thế nhưng, dưới ngòi bút của Tú Xương, lời chúc Tết lại trở thành phương tiện để châm biếm, đả kích. Sự tương phản giữa hình thức trang trọng và nội dung mỉa mai tạo nên hiệu ứng trào phúng đặc sắc, khiến người đọc vừa bật cười, vừa suy ngẫm về những vấn đề nhức nhối của xã hội.
“Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu
Phen này ông quyết đi buôn cối
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu.”
Cách xưng hô “nó” đầy презрение đã thể hiện thái độ khinh ghét của Tú Xương đối với những kẻ mà ông châm biếm. Lời chúc “trăm tuổi bạc đầu” vốn mang ý nghĩa tốt đẹp, nhưng khi gắn với hình ảnh “bạc đầu râu” và hành động “giã trầu”, nó lại trở nên lố bịch và kệch cỡm. Câu thơ cuối cùng, với ý định “đi buôn cối”, càng làm tăng thêm tính châm biếm, cho thấy sự mỉa mai sâu sắc của tác giả đối với những kẻ già nua, vô tích sự.
“Lẳng lặng mà nghe nó chúc sang
Đứa thì mua tước đứa mua quan
Phen này ông quyết đi buôn lọng
Vừa chửi vừa la cũng đắt hàng.”
Ở khổ thơ này, Tú Xương tiếp tục châm biếm thói mua quan bán tước, một hiện tượng nhức nhối trong xã hội đương thời. Việc “mua tước”, “mua quan” cho thấy sự tha hóa về đạo đức và sự lũng đoạn của đồng tiền. Câu thơ “Vừa chửi vừa la cũng đắt hàng” thể hiện sự bất lực và chua xót của tác giả trước thực trạng xã hội đảo điên.
“Nó lại mừng nhau cái sự giàu
Trăm nghìn vạn mớ để vào đâu?
…
Nó lại mừng nhau sự lắm con
Sinh năm đẻ bảy được vuông tròn”
Hai khổ thơ cuối cùng tập trung vào việc châm biếm thói khoe khoang giàu có và sinh đẻ vô độ. Cách diễn đạt夸张 “trăm nghìn vạn mớ” và “sinh năm đẻ bảy” nhấn mạnh sự lố lăng và kệch cỡm của những kẻ hợm của. Những lời bình luận của Tú Xương sau mỗi lời chúc càng làm tăng thêm tính châm biếm và phơi bày sự thật trần trụi về một xã hội đầy rẫy những điều giả dối và phù phiếm.
“Năm Mới Chúc Nhau” không chỉ là một bài thơ châm biếm đơn thuần, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, thể hiện tài năng sử dụng ngôn ngữ và bút pháp trào phúng độc đáo của Trần Tế Xương. Bài thơ đã trở thành một phần không thể thiếu trong di sản văn học Việt Nam, đồng thời là lời cảnh tỉnh sâu sắc về những vấn đề đạo đức và xã hội vẫn còn tồn tại đến ngày nay.
