“Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến là một trong những bài thơ Nôm Đường luật đặc sắc, thể hiện tình bạn chân thành, thắm thiết giữa nhà thơ và bạn tri kỷ. Bài thơ không chỉ là lời chào đón giản dị mà còn là bức tranh chân thực về cuộc sống thanh bạch, mộc mạc nơi thôn quê.
Phân tích chung về bài thơ
Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến là một tác phẩm tiêu biểu cho thể thơ Nôm Đường luật. Nó không chỉ thể hiện sự tài hoa trong việc sử dụng ngôn ngữ mà còn chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc. Tình bạn, lòng hiếu khách và sự thanh cao trong tâm hồn là những yếu tố làm nên sức sống lâu bền của tác phẩm.
Nội dung bài thơ
Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” khắc họa một cách chân thực và sinh động tình bạn giữa nhà thơ Nguyễn Khuyến và người bạn tri kỷ. Trong đó ta thấy:
- Lời chào đón chân thành: Câu thơ đầu tiên “Đã bấy lâu nay, bác tới nhà” thể hiện niềm vui mừng, sự trân trọng của nhà thơ khi bạn đến thăm. Cách xưng hô “bác” thể hiện sự thân mật, kính trọng.
Alt: Hình ảnh minh họa Nguyễn Khuyến vui mừng đón bạn già đến thăm nhà, thể hiện sự trân trọng trong tình bạn.
- Hoàn cảnh éo le: Sáu câu thơ tiếp theo miêu tả hoàn cảnh thiếu thốn, khó khăn của gia đình nhà thơ. Từ việc “Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa” đến “Ao sâu nước cả, khôn chài cá,” “Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà,” và “Cải chửa ra cây, cà mới nụ, Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa,” tất cả đều cho thấy sự thiếu thốn về vật chất. Ngay cả “Đầu trò tiếp khách, trầu không có.”
Alt: Bức tranh khắc họa cảnh nhà Nguyễn Khuyến thiếu thốn, không có gì để tiếp đãi bạn, thể hiện sự chân chất của cuộc sống thôn quê.
- Tình bạn vượt lên vật chất: Câu thơ cuối “Bác đến chơi đây, ta với ta!” khẳng định giá trị của tình bạn chân thành, vượt lên trên mọi khó khăn vật chất. “Ta với ta” không gợi sự cô đơn như trong thơ Bà Huyện Thanh Quan mà thể hiện sự đồng điệu, gắn bó giữa hai tâm hồn tri kỷ.
Alt: Hai người bạn già Nguyễn Khuyến ngồi trò chuyện vui vẻ bên nhau, thể hiện sự gắn bó và trân trọng tình bạn tri kỷ.
Nghệ thuật bài thơ
- Thể thơ Nôm Đường luật: Bài thơ tuân thủ chặt chẽ luật thơ Đường, nhưng vẫn mang đậm chất dân tộc với ngôn ngữ Nôm giản dị, tự nhiên.
- Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc: Nguyễn Khuyến sử dụng ngôn ngữ đời thường, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày.
- Giọng điệu hóm hỉnh, lạc quan: Mặc dù miêu tả hoàn cảnh thiếu thốn, nhưng giọng thơ vẫn lạc quan, yêu đời, thể hiện tinh thần thanh cao của nhà thơ.
- Hình ảnh thơ chân thực, sinh động: Bài thơ vẽ nên bức tranh làng quê Việt Nam với những hình ảnh quen thuộc, gần gũi như ao cá, vườn rau, cây trái.
Giá trị nhân văn
“Bạn đến chơi nhà” không chỉ là bài thơ về tình bạn mà còn là bài ca về lối sống thanh bạch, giản dị. Nguyễn Khuyến đề cao những giá trị tinh thần, coi trọng tình nghĩa hơn vật chất. Bài thơ góp phần khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của người Việt Nam, dù trong hoàn cảnh nào cũng luôn giữ được sự lạc quan, yêu đời và trân trọng tình người.
Liên hệ thực tế
Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” vẫn còn nguyên giá trị trong cuộc sống hiện đại. Tình bạn chân thành, không vụ lợi là điều mà ai cũng mong muốn. Trong xã hội ngày nay, khi mà vật chất được đề cao, thì những giá trị tinh thần như tình bạn càng trở nên quý giá.
Kết luận
“Bạn đến chơi nhà” là một bài thơ hay, ý nghĩa về tình bạn của Nguyễn Khuyến. Tình bạn là một thứ tình cảm thiêng liêng, cao quý, vượt lên trên mọi giá trị vật chất. Bài thơ cho thấy một con người chân thật, ngay thẳng, coi trọng tình nghĩa của nhà thơ.
