Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến là một trong những bài thơ Nôm nổi tiếng nhất trong chương trình văn học lớp 8, khắc họa một cách chân thực và sâu sắc tình bạn thắm thiết, vượt lên trên mọi giá trị vật chất. Bài thơ không chỉ là lời chào hỏi, tiếp đãi thông thường mà còn là một triết lý sống cao đẹp về tình bạn.
Nguyễn Khuyến, hay còn gọi là Tam Nguyên Yên Đổ, là một nhà thơ lớn của Việt Nam, nổi tiếng với những vần thơ bình dị, gần gũi nhưng chứa đựng những triết lý sâu sắc về cuộc sống, con người. Bài thơ Bạn đến chơi nhà là một minh chứng rõ nét cho phong cách thơ độc đáo của ông.
Phân tích chung về bài thơ “Bạn đến chơi nhà”
Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác sau khi Nguyễn Khuyến cáo quan về ở ẩn tại quê nhà. Trong những ngày tháng thanh nhàn, ông đón người bạn cũ đến thăm.
Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật, tuy nhiên, Nguyễn Khuyến đã có sự phá cách trong bố cục, tạo nên sự tự nhiên, gần gũi như lời ăn tiếng nói hàng ngày.
Chủ đề: Tình bạn chân thành, thắm thiết, vượt lên trên mọi giá trị vật chất.
Phân tích chi tiết nội dung và nghệ thuật bài thơ
Câu 1:
“Đã bấy lâu nay bác tới nhà”
Câu thơ mở đầu như một tiếng reo vui, thể hiện niềm vui bất ngờ và sự trân trọng của tác giả khi có bạn đến thăm. Cách xưng hô “bác” vừa thể hiện sự kính trọng, vừa tạo cảm giác gần gũi, thân mật.
Sáu câu tiếp theo:
“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có.”
Sáu câu thơ tiếp theo vẽ ra một bức tranh về sự thiếu thốn, khó khăn của gia chủ. Hàng loạt những khó khăn được liệt kê: trẻ đi vắng, chợ xa, ao sâu khó bắt cá, vườn rộng khó đuổi gà, rau quả chưa đến mùa thu hoạch, đến cả miếng trầu tiếp khách cũng không có.
- Nghệ thuật liệt kê: Tác giả liệt kê hàng loạt những khó khăn, tạo nên một tình huống éo le, dở khóc dở cười.
- Giọng điệu hóm hỉnh, tự trào: Mặc dù hoàn cảnh khó khăn, nhưng giọng điệu của tác giả vẫn rất vui vẻ, hóm hỉnh, không hề bi quan, than vãn.
- Hình ảnh thơ giản dị, gần gũi: Những hình ảnh ao cá, vườn rau, con gà… rất quen thuộc với cuộc sống thôn quê Việt Nam.
Câu cuối:
“Bác đến chơi đây, ta với ta!”
Câu thơ cuối cùng như một sự giải tỏa, khẳng định tình bạn chân thành, vượt lên trên mọi khó khăn, thiếu thốn. “Ta với ta” ở đây không phải là sự cô đơn, lẻ loi như trong thơ Bà Huyện Thanh Quan, mà là sự hòa hợp, đồng điệu giữa hai tâm hồn tri kỷ.
- Sự giản dị mà sâu sắc: Câu thơ chỉ có vài chữ nhưng lại chứa đựng một ý nghĩa lớn lao về tình bạn.
- Sự đồng điệu, thấu hiểu: Hai chữ “ta” lặp lại thể hiện sự đồng điệu, thấu hiểu giữa hai người bạn.
- Tình bạn vô giá: Tình bạn chân thành, không vụ lợi là điều quan trọng nhất, vượt lên trên mọi giá trị vật chất.
Giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ
- Nội dung: Bài thơ ca ngợi tình bạn chân thành, thắm thiết, vượt lên trên mọi giá trị vật chất. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện một triết lý sống cao đẹp về tình người.
- Nghệ thuật:
- Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật được sử dụng một cách sáng tạo.
- Ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi, mang đậm chất khẩu ngữ.
- Giọng điệu thơ hóm hỉnh, tự trào.
- Sử dụng thành công các biện pháp nghệ thuật như liệt kê, tương phản, ẩn dụ…
Ý nghĩa của bài thơ trong chương trình Ngữ Văn 8
Bài thơ Bạn đến chơi nhà là một trong những tác phẩm quan trọng trong chương trình Ngữ Văn 8, giúp học sinh hiểu rõ hơn về:
- Tình bạn chân thành, thắm thiết.
- Vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ Nguyễn Khuyến.
- Giá trị của tình người trong cuộc sống.
- Phong cách thơ độc đáo của Nguyễn Khuyến.
Kết luận
Bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến là một tuyệt tác về tình bạn, một bài ca về tình người. Bài thơ không chỉ là một kỷ niệm về một cuộc gặp gỡ mà còn là một triết lý sống sâu sắc, nhắc nhở chúng ta về giá trị của tình bạn chân thành trong cuộc sống. Đây là một tác phẩm đáng đọc, đáng suy ngẫm và trân trọng.
