Bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của thơ ca kháng chiến chống Pháp, khắc họa sâu sắc tình đồng đội thiêng liêng, cao đẹp giữa những người lính. Đặc biệt, bảy câu thơ đầu tiên của bài thơ đã đặt nền móng vững chắc cho sự hình thành và phát triển của tình cảm ấy.
Hai câu thơ mở đầu, Chính Hữu đã khéo léo giới thiệu về hoàn cảnh xuất thân của những người lính:
Quê hương anh nước mặn, đồng chua,
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Câu thơ sử dụng thành ngữ “nước mặn, đồng chua” và hình ảnh “đất cày lên sỏi đá” gợi lên những vùng quê nghèo khó, nơi mà cuộc sống của người nông dân vô cùng vất vả, lam lũ. Sự tương phản trong hai vế câu, “quê hương anh” và “làng tôi”, cho thấy những người lính đến từ nhiều vùng miền khác nhau của đất nước, nhưng lại có chung một điểm xuất phát: sự nghèo khó, cơ cực. “Nước mặn đồng chua” gợi lên hình ảnh những cánh đồng nhiễm mặn, khó canh tác ở vùng ven biển, còn “đất cày lên sỏi đá” lại khắc họa vùng trung du, miền núi với đất đai khô cằn, sỏi đá. Sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân này đã tạo nên sự đồng cảm sâu sắc giữa những người lính, trở thành nền tảng cho tình đồng chí sau này.
Tiếp theo, tác giả khắc họa sự gặp gỡ và gắn kết của những người lính:
Anh với tôi đôi người xa lạ,
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau.
Hai câu thơ này thể hiện sự ngỡ ngàng, thú vị về một cuộc gặp gỡ định mệnh. Từ những con người “xa lạ”, đến từ những “phương trời” khác nhau, họ đã gặp nhau trong quân ngũ, cùng chung một lý tưởng chiến đấu. Cụm từ “chẳng hẹn quen nhau” nhấn mạnh sự tình cờ của cuộc gặp gỡ, nhưng đồng thời cũng khẳng định sự tất yếu của nó, bởi họ đều là những người con yêu nước, sẵn sàng gác lại cuộc sống riêng để lên đường bảo vệ Tổ quốc.
Ba câu thơ tiếp theo diễn tả quá trình hình thành và phát triển của tình đồng chí:
Súng bên súng, đầu sát bên đầu,
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ,
Đồng chí!
Hình ảnh “súng bên súng” tượng trưng cho sự chung chí hướng, cùng nhau chiến đấu chống kẻ thù xâm lược. “Đầu sát bên đầu” thể hiện sự đồng điệu về tâm hồn, sự thấu hiểu, chia sẻ giữa những người lính. Đặc biệt, câu thơ “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” là một hình ảnh giàu sức gợi, thể hiện sự gắn bó, sẻ chia những khó khăn, gian khổ trong cuộc sống chiến đấu. Trong cái giá lạnh của đêm đông nơi chiến khu, những người lính đã sưởi ấm cho nhau bằng tình đồng đội, bằng sự sẻ chia tấm chăn mỏng manh. Từ đó, họ trở thành “đôi tri kỉ”, những người bạn thân thiết, hiểu nhau như hiểu chính mình.
Câu thơ cuối cùng, chỉ với một từ “Đồng chí!” vang lên như một tiếng gọi thiêng liêng, khẳng định sự hình thành của một tình cảm mới, một mối quan hệ đặc biệt. “Đồng chí” không chỉ là những người cùng chung đơn vị, cùng chung nhiệm vụ, mà còn là những người bạn, người anh em, cùng chung lý tưởng, cùng chung mục tiêu chiến đấu. Tiếng gọi “Đồng chí!” thể hiện niềm tự hào, xúc động về một tình bạn đẹp, một mối quan hệ cao cả, thiêng liêng.
Bảy câu thơ đầu của bài thơ “Đồng chí” đã vẽ nên một bức tranh chân thực, xúc động về sự hình thành và phát triển của tình đồng chí giữa những người lính cách mạng. Từ những con người xa lạ, họ đã trở thành những người bạn, người đồng chí, cùng nhau chiến đấu, cùng nhau chia sẻ những khó khăn, gian khổ, và cùng nhau hướng tới một mục tiêu cao đẹp: độc lập, tự do cho Tổ quốc. Những hình ảnh thơ giản dị, mộc mạc, cùng với giọng điệu chân thành, xúc động, đã tạo nên sức lay động mạnh mẽ trong lòng người đọc, khơi gợi niềm tự hào, yêu mến đối với những người lính cách mạng.
