Một câu hỏi quan trọng khi nghiên cứu về lịch sử Việt Nam là: “Nội dung nào dưới đây là cơ sở hình thành của văn minh Đại Việt?”. Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần tìm hiểu về những yếu tố cốt lõi đã góp phần tạo nên nền văn minh rực rỡ này.
Văn minh Đại Việt là một nền văn minh đặc sắc, phát triển rực rỡ trong lịch sử Việt Nam. Để hiểu rõ về nền văn minh này, chúng ta cần xác định những cơ sở hình thành và phát triển của nó.
Văn minh Đại Việt được phát triển trong điều kiện độc lập, tự chủ của quốc gia Đại Việt, với kinh đô chủ yếu là Thăng Long.
Một trong những yếu tố quan trọng nhất là sự kế thừa và phát huy nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc, còn gọi là văn minh Việt cổ hay văn minh sông Hồng. Đây là nền tảng vững chắc, cung cấp những giá trị văn hóa truyền thống, bản sắc dân tộc cho văn minh Đại Việt.
Nền độc lập, tự chủ của quốc gia Đại Việt là điều kiện tiên quyết cho sự phát triển của văn minh.
Bên cạnh đó, nền độc lập, tự chủ của quốc gia Đại Việt cũng đóng vai trò then chốt. Trong suốt quá trình lịch sử, Đại Việt đã kiên cường chống lại các thế lực ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập và chủ quyền, tạo điều kiện cho văn hóa phát triển.
Sự tiếp thu có chọn lọc các thành tựu văn minh bên ngoài, đặc biệt là từ văn minh Trung Hoa và Ấn Độ, cũng là một yếu tố quan trọng.
Người Việt đã tiếp thu có chọn lọc các thành tựu về thể chế chính trị, luật pháp, chữ viết, tư tưởng Nho giáo, giáo dục, khoa cử… từ nền văn minh Trung Hoa.
Từ văn minh Trung Hoa, người Việt đã tiếp thu các yếu tố như thể chế chính trị, luật pháp, chữ viết, tư tưởng Nho giáo, giáo dục, khoa cử. Từ văn minh Ấn Độ, các yếu tố tôn giáo (Phật giáo), nghệ thuật, kiến trúc được du nhập và hòa nhập vào văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, sự tiếp thu này luôn mang tính chọn lọc, sáng tạo, phù hợp với điều kiện và bản sắc văn hóa dân tộc.
Người Việt đã tiếp thu có chọn lọc các thành tựu về tôn giáo (Phật giáo), nghệ thuật, kiến trúc… từ nền văn minh Ấn Độ.
Tóm lại, cơ sở hình thành của văn minh Đại Việt là sự kết hợp hài hòa giữa những giá trị văn hóa truyền thống của văn minh Việt cổ, tinh thần độc lập tự chủ và sự tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn minh nhân loại. Chính những yếu tố này đã tạo nên một nền văn minh Đại Việt rực rỡ, đậm đà bản sắc dân tộc.
