Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo của Việt Nam. Tư tưởng của Người về giáo dục là nền tảng quan trọng cho việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục hiện nay. Bài viết này tập trung làm rõ quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nội dung dạy học, từ đó đề xuất những đổi mới phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Ngay từ rất sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định nội dung giáo dục phải toàn diện trên cả bốn phương diện: đức, trí, thể, mỹ. Người nhận thức rõ mỗi yếu tố này đều có vai trò quan trọng và tác động qua lại, bổ trợ lẫn nhau để tạo nên những công dân hữu ích cho đất nước.
Người chỉ rõ: “Thể dục – để làm cho thân thể mạnh khỏe, đồng thời cần giữ gìn vệ sinh riêng và vệ sinh chung; Trí dục – ôn lại những điều đã học, học thêm những tri thức mới; Mỹ dục – để phân biệt cái gì là đẹp, cái gì là không đẹp; Đức dục – là yêu Tổ quốc, yêu Nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, yêu trọng của công.”
Những nội dung giảng dạy mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đưa ra là hết sức căn bản, toàn diện, tạo nền tảng cho sự phát triển của con người Việt Nam. Giáo dục và đào tạo, cùng với khoa học công nghệ, luôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển đất nước. Vì vậy, việc xác định một nội dung giáo dục đúng đắn là vô cùng cần thiết.
Quan điểm Hồ Chí Minh về nội dung giáo dục của nhà giáo
Về giáo dục đạo đức
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng yếu tố đạo đức, xem đây là nền tảng của giáo dục. Người nhấn mạnh: “Nội dung giáo dục cần chú trọng hơn nữa về mặt đức dục.” Đây là một quan điểm đúng đắn, bởi dù không phải ai cũng có thể trở thành thiên tài, nhưng nếu cố gắng, ai cũng có thể trở thành người tốt và có ích cho xã hội.
Người còn đưa ra những tiêu chí cụ thể về giáo dục đạo đức, trong đó quan trọng nhất là giáo dục đạo đức cách mạng. “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân.”
Truyền thống văn hóa và phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam là yêu nước. Vì vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng yêu cầu phải giáo dục lòng yêu nước, tinh thần dân tộc. Đây là yếu tố tạo nên những giá trị tinh thần lớn lao, có ý nghĩa cải thiện hiện thực sâu sắc.
Chủ nghĩa yêu nước và tinh thần quốc tế luôn gắn liền với nhau. “Tinh thần quốc tế là đoàn kết với các nước bạn và nhân dân các nước khác để giữ gìn hòa bình thế giới, chống chính sách xâm lược và chính sách chiến tranh của đế quốc.”
Bên cạnh đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn chú trọng giáo dục tinh thần yêu lao động, quý trọng người lao động. Người căn dặn mỗi người phải tự giác, tự nguyện tham gia lao động, góp sức xây dựng đất nước tùy theo khả năng. “Muốn thật thà yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu chủ nghĩa xã hội thì phải yêu lao động, vì không có lao động thì chỉ là nói suông.”
Về giáo dục trí lực
Nếu Chủ tịch Hồ Chí Minh coi giáo dục đạo đức là nền tảng thì giáo dục trí lực lại đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Bởi “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Do đó, phát triển trí tuệ, bồi dưỡng năng lực nhận thức là một nội dung trọng tâm.
“Muốn tăng gia sản xuất tốt thì phải có kỹ thuật cải tiến” nhưng “muốn sử dụng tốt kỹ thuật thì phải có văn hóa”. Văn hóa ở đây được hiểu là trình độ học vấn. Để nâng cao trình độ văn hóa của nhân dân, trước hết cần quan tâm đến nâng cao dân trí. Ngay sau Cách mạng tháng Tám thành công, diệt giặc dốt được Người đặt ở vị trí thứ hai trong sáu nhiệm vụ cấp bách.
Cùng với giáo dục văn hóa, giáo dục chuyên môn, nghiệp vụ cũng đóng vai trò quan trọng. Mỗi người phải thành thạo và hiểu rõ công việc của mình mới có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Bên cạnh đó, giáo dục lý luận chính trị cũng là một nội dung quan trọng. Nâng cao trình độ lý luận chính trị là một trong những động lực quan trọng đối với công cuộc đấu tranh chống kẻ thù, giúp mỗi người xác định đúng đắn lý tưởng sống, phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh còn nhắc nhở cần chú trọng giảng dạy về khoa học, kỹ thuật. Nếu không học tập kỹ thuật, chúng ta sẽ không đáp ứng kịp nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước.
Về giáo dục thể lực
Thể lực là tiền đề quan trọng để tạo ra những giá trị. Để cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới, lao động là yếu tố cơ bản quyết định sự tồn tại và phát triển. Tuy nhiên, “muốn lao động sản xuất tốt, công tác và học tập tốt thì cần có sức khỏe”.
Ngay từ rất sớm, Người đã chủ trương đưa nội dung giảng dạy thể chất vào trường học. “Luyện tập thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi một người yêu nước… Dân cường thì quốc thịnh. Tôi mong đồng bào ta ai cũng gắng tập thể dục. Tự tôi, ngày nào tôi cũng tập.”
Về giáo dục mỹ lực
Hướng tới mục tiêu giáo dục toàn diện, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề cập đến giáo dục mỹ lực. Người cho rằng giáo dục mỹ lực sẽ thúc đẩy mạnh mẽ việc hình thành nhân cách con người, hướng con người vào cái thiện, cái đẹp để không ngừng tự hoàn thiện mình.
“Mỹ dục – để phân biệt cái gì là đẹp, cái gì là không đẹp.” Giáo dục mỹ lực không chỉ là giáo dục nghệ thuật, năng khiếu mà còn là bồi dưỡng trình độ văn hóa thẩm mỹ, hình thành lối sống cao đẹp, có lòng yêu thương con người và tinh thần trách nhiệm.
Tóm lại, những gợi mở của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nội dung giảng dạy là hết sức cơ bản, toàn diện và sâu sắc. Những nội dung giáo dục đó là những mảnh ghép quan trọng giúp thế hệ trẻ hoàn thiện tri thức, biết vận dụng linh hoạt, hiệu quả vào cuộc sống.
Đổi mới nội dung giáo dục – đào tạo ở Việt Nam hiện nay theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh
Những năm gần đây, giáo dục Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn, tồn tại cần giải quyết. Tại Đại hội XIII, Đảng ta đã xác định: “Chú trọng giáo dục phẩm chất, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, nhất là giáo dục tinh thần yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc, khơi dậy khát vọng phát triển, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.”
Trong bối cảnh hiện nay, Đảng và Nhà nước tiếp tục vận dụng quan điểm biện chứng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nội dung giáo dục để xây dựng một triết lý giáo dục phù hợp với mục tiêu của dân tộc.
-
Về đức dục: Ngành giáo dục cần nhận thức sâu sắc mối quan hệ giữa đạo đức và tài năng, trí tuệ. Cần tập trung giáo dục chí khí cách mạng, nâng cao lòng yêu nước, tinh thần cần, kiệm, liêm, chính, ý thức công dân, tinh thần hăng hái, kiên quyết.
-
Về trí dục: Giáo dục tư tưởng chính trị luôn giữ vị trí quan trọng. Cần quán triệt chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Cùng với đó, giáo dục trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, khoa học công nghệ cũng là những nội dung hết sức quan trọng.
-
Về thể dục: Giáo dục thể chất đã trở thành một môn học bắt buộc tại tất cả các hệ thống trường học và bậc học.
-
Về mỹ dục: Đảng và Nhà nước ta luôn có chủ trương, chính sách quan tâm đến giáo dục thẩm mỹ.
Kết luận
Với tư duy biện chứng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho thấy sự toàn diện và tầm quan trọng của nội dung giáo dục. Những tư tưởng của Người vẫn còn nguyên giá trị trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước hiện nay.
