Hội Nghị Ianta (2/1945): Bối Cảnh, Quyết Định Và Ảnh Hưởng
Bối cảnh lịch sử
Vào giai đoạn cuối của Chiến tranh thế giới thứ hai, các quốc gia Đồng minh phải đối mặt với nhiều vấn đề cấp bách, bao gồm:
- Nhanh chóng đánh bại hoàn toàn lực lượng phát xít.
- Tổ chức lại trật tự thế giới sau chiến tranh.
- Phân chia thành quả chiến thắng giữa các nước.
Để giải quyết những vấn đề này, một hội nghị quốc tế đã được triệu tập tại Ianta (Liên Xô) từ ngày 4 đến 11 tháng 2 năm 1945, với sự tham gia của nguyên thủ ba cường quốc: Liên Xô, Hoa Kỳ và Anh.
Những quyết định quan trọng của Hội nghị Ianta
Hội nghị Ianta đã đưa ra những quyết định có ý nghĩa to lớn, định hình trật tự thế giới sau chiến tranh:
-
Thống nhất tiêu diệt chủ nghĩa phát xít: Các cường quốc cam kết phối hợp để tiêu diệt hoàn toàn chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật Bản.
-
Thành lập Liên Hợp Quốc: Quyết định thành lập một tổ chức quốc tế nhằm duy trì hòa bình và an ninh thế giới, tạo diễn đàn cho các quốc gia giải quyết xung đột bằng biện pháp hòa bình.
-
Thỏa thuận về việc đóng quân và phân chia phạm vi ảnh hưởng: Hội nghị đạt được thỏa thuận về việc quân đội các nước Đồng minh sẽ đóng quân tại các quốc gia phát xít để giải giáp quân đội, đồng thời phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu và châu Á:
- Châu Âu: Quân đội Liên Xô chiếm đóng miền Đông nước Đức, Đông Berlin và các nước Đông Âu. Quân đội Mỹ, Anh và Pháp chiếm đóng miền Tây nước Đức, Tây Berlin và các nước Tây Âu. Vùng Đông Âu thuộc phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô, trong khi vùng Tây Âu thuộc phạm vi ảnh hưởng của Mỹ. Áo và Phần Lan trở thành các quốc gia trung lập.
- Châu Á: Liên Xô đồng ý tham chiến chống Nhật Bản với điều kiện giữ nguyên trạng Mông Cổ, trả lại cho Liên Xô miền Nam đảo Sakhalin và các đảo xung quanh, quốc tế hóa thương cảng Đại Liên (Trung Quốc), khôi phục việc Liên Xô thuê cảng Lữ Thuận, và Liên Xô chiếm 4 đảo thuộc quần đảo Kuril. Hoa Kỳ chiếm đóng Nhật Bản. Bán đảo Triều Tiên bị chia cắt thành hai miền, với quân đội Liên Xô chiếm đóng miền Bắc và quân đội Mỹ chiếm đóng miền Nam, lấy vĩ tuyến 38 làm ranh giới. Trung Quốc cần trở thành một quốc gia thống nhất, quân đội nước ngoài rút khỏi Trung Quốc, chính phủ Trung Hoa Dân quốc cần cải tổ với sự tham gia của Đảng Cộng sản và các đảng phái dân chủ, trả lại cho Trung Quốc vùng Mãn Châu, đảo Đài Loan và quần đảo Bành Hồ. Các vùng còn lại của châu Á vẫn thuộc phạm vi ảnh hưởng của các nước phương Tây.
Hệ quả và đánh giá
Hội nghị Ianta thực chất là sự phân chia khu vực đóng quân và phạm vi ảnh hưởng giữa các nước thắng trận, có ảnh hưởng sâu sắc đến hòa bình, an ninh và trật tự thế giới sau này. Những quyết định quan trọng của hội nghị và các thỏa thuận tiếp theo đã tạo ra khuôn khổ của trật tự thế giới mới, được gọi là “Trật tự hai cực Ianta”. Theo đó, thế giới bị chia thành hai phe do hai siêu cường là Liên Xô và Hoa Kỳ đứng đầu, đối đầu gay gắt trong gần bốn thập kỷ, khiến quan hệ quốc tế luôn trong tình trạng phức tạp và căng thẳng. Trật tự này chi phối nền chính trị thế giới, dẫn đến Chiến tranh Lạnh và nhiều cuộc xung đột cục bộ trên khắp thế giới.
