Công cuộc cải tổ ở Liên Xô, hay còn gọi là “Perestroika” (Перестройка) trong tiếng Nga, là một loạt các cải cách kinh tế và chính trị được thực hiện từ năm 1985 đến năm 1991 dưới thời Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Mikhail Gorbachev. Mục tiêu ban đầu của cải tổ là vực dậy nền kinh tế Liên Xô đang trì trệ và cải thiện đời sống của người dân. Tuy nhiên, nó đã nhanh chóng vượt ra ngoài phạm vi kinh tế và dẫn đến những thay đổi sâu rộng trong hệ thống chính trị và xã hội của Liên Xô, cuối cùng góp phần vào sự sụp đổ của quốc gia này.
Nội dung chính của công cuộc cải tổ bao gồm:
-
“Glastnost” (Công khai):
- Mục tiêu: Nới lỏng kiểm duyệt, tăng cường tự do ngôn luận và tiếp cận thông tin cho người dân.
- Thực hiện: Cho phép báo chí đưa tin về các vấn đề xã hội nhạy cảm, công khai các sai sót của chính quyền, và thảo luận về lịch sử Liên Xô một cách cởi mở hơn.
- Tác động: Tạo ra một làn sóng phê phán mạnh mẽ đối với hệ thống chính trị và kinh tế hiện hành, làm suy yếu sự tin tưởng của người dân vào Đảng Cộng sản và nhà nước.
-
“Perestroika” (Tái cơ cấu kinh tế):
- Mục tiêu: Chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước.
- Thực hiện: Cho phép các doanh nghiệp nhà nước tự chủ hơn trong việc quản lý và sản xuất, khuyến khích thành lập các doanh nghiệp tư nhân nhỏ, và mở cửa cho đầu tư nước ngoài.
- Tác động: Gây ra sự hỗn loạn trong nền kinh tế, do các doanh nghiệp nhà nước không quen với cơ chế thị trường, trong khi các doanh nghiệp tư nhân còn quá nhỏ bé để tạo ra sự thay đổi lớn. Tình trạng thiếu hụt hàng hóa và lạm phát gia tăng, làm giảm chất lượng cuộc sống của người dân.
-
“Demokratizatsiya” (Dân chủ hóa):
- Mục tiêu: Tăng cường dân chủ trong hệ thống chính trị, giảm bớt quyền lực của Đảng Cộng sản.
- Thực hiện: Tổ chức các cuộc bầu cử đa ứng cử viên vào các cơ quan nhà nước, cho phép thành lập các tổ chức chính trị không thuộc Đảng Cộng sản, và giảm bớt sự can thiệp của Đảng vào các lĩnh vực của đời sống xã hội.
- Tác động: Làm suy yếu quyền lực độc tôn của Đảng Cộng sản, tạo ra sự cạnh tranh chính trị và làm gia tăng căng thẳng giữa các nhóm sắc tộc và chính trị khác nhau trong Liên Xô.
-
Chính sách đối ngoại mới:
- Mục tiêu: Cải thiện quan hệ với phương Tây, giảm căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh.
- Thực hiện: Ký kết các hiệp ước cắt giảm vũ khí hạt nhân với Hoa Kỳ, rút quân khỏi Afghanistan, và ủng hộ các giải pháp hòa bình cho các cuộc xung đột khu vực.
- Tác động: Giúp giảm bớt gánh nặng chi tiêu quân sự cho nền kinh tế Liên Xô, cải thiện hình ảnh của Liên Xô trên trường quốc tế, nhưng cũng gây ra sự bất mãn trong một số bộ phận của quân đội và giới bảo thủ trong Đảng Cộng sản.
Tóm lại, nội dung của công cuộc cải tổ ở Liên Xô là một nỗ lực toàn diện để cải cách hệ thống chính trị và kinh tế của đất nước, nhưng nó đã không thành công và dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng:
- Kinh tế suy thoái: Nền kinh tế Liên Xô rơi vào khủng hoảng, tình trạng thiếu hụt hàng hóa và lạm phát gia tăng.
- Chính trị bất ổn: Quyền lực của Đảng Cộng sản bị suy yếu, các nhóm sắc tộc và chính trị khác nhau tranh giành quyền lực.
- Sự sụp đổ của Liên Xô: Các nước cộng hòa thành viên tuyên bố độc lập, Liên Xô tan rã vào tháng 12 năm 1991.
Công cuộc cải tổ ở Liên Xô là một bài học lịch sử quan trọng về những thách thức và rủi ro của việc cải cách một hệ thống chính trị và kinh tế đã lỗi thời. Nó cũng cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì sự ổn định chính trị và xã hội trong quá trình chuyển đổi.
