Chủ nghĩa xã hội không tưởng phê phán, một trào lưu tư tưởng nổi bật đầu thế kỷ XIX, đã sản sinh ra những nhà tư tưởng có tầm ảnh hưởng sâu rộng. Họ không chỉ vạch trần những bất công của xã hội tư bản mà còn phác họa nên những mô hình xã hội lý tưởng, đặt nền móng cho sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học. Vậy, ai là Những Nhà Tư Tưởng Tiêu Biểu Của Chủ Nghĩa Xã Hội Không Tưởng Phê Phán đầu Thế Kỷ Xix?
Trước khi đi sâu vào tìm hiểu về những nhà tư tưởng này, cần hiểu rõ bối cảnh lịch sử. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra những biến đổi to lớn về kinh tế – xã hội. Bên cạnh sự phát triển vượt bậc của lực lượng sản xuất, xã hội tư bản còn bộc lộ những mâu thuẫn gay gắt, đặc biệt là sự phân hóa giàu nghèo và tình trạng áp bức, bóc lột người lao động. Chính trong bối cảnh đó, chủ nghĩa xã hội không tưởng phê phán ra đời, thể hiện khát vọng về một xã hội công bằng, bình đẳng.
Saint-Simon (1760-1825)
Saint-Simon, tên đầy đủ là Claude Henri de Rouvroy, Comte de Saint-Simon, là một nhà tư tưởng người Pháp. Ông được xem là một trong những người sáng lập chủ nghĩa xã hội không tưởng. Saint-Simon tin rằng xã hội tương lai nên được tổ chức dựa trên cơ sở khoa học và công nghiệp, nơi những người lao động công nghiệp đóng vai trò trung tâm. Ông đề cao vai trò của các nhà khoa học và kỹ sư trong việc xây dựng một xã hội công bằng, hợp lý. Saint-Simon phê phán mạnh mẽ xã hội phong kiến và tư bản, cho rằng chúng gây ra sự bất bình đẳng và lãng phí.
Charles Fourier (1772-1837)
Charles Fourier là một nhà xã hội học người Pháp, nổi tiếng với những ý tưởng về “phalanxes” – những cộng đồng tự cung tự cấp, nơi mọi người cùng làm việc và chia sẻ lợi ích. Fourier tin rằng xã hội tư bản đã kìm hãm sự phát triển tự do của con người và gây ra sự tha hóa lao động. Ông đề xuất xây dựng những phalanxes để giải phóng con người khỏi những ràng buộc của xã hội tư bản và tạo ra một môi trường làm việc hài hòa, sáng tạo. Fourier đặc biệt quan tâm đến quyền của phụ nữ và cho rằng sự giải phóng phụ nữ là thước đo sự tiến bộ của xã hội.
Robert Owen (1771-1858)
Robert Owen là một nhà cải cách xã hội và nhà tư tưởng xã hội chủ nghĩa người Anh. Ông là một nhà công nghiệp thành công và đã thực hiện nhiều cải cách tiến bộ trong các nhà máy của mình, như giảm giờ làm, tăng lương và cải thiện điều kiện sống cho công nhân. Owen tin rằng môi trường có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành nhân cách của con người và đã cố gắng xây dựng những cộng đồng lý tưởng, như New Lanark ở Scotland và New Harmony ở Indiana (Hoa Kỳ), để chứng minh những ý tưởng của mình. Mặc dù những dự án này không thành công về mặt kinh tế, nhưng chúng đã có tác động lớn đến sự phát triển của phong trào công nhân và chủ nghĩa xã hội.
Những nhà tư tưởng tiêu biểu của chủ nghĩa xã hội không tưởng phê phán đầu thế kỷ XIX đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Mặc dù những mô hình xã hội mà họ phác họa còn mang tính chất утопи và không thực tế, nhưng những phê phán sâu sắc của họ về xã hội tư bản và những khát vọng cao đẹp về một xã hội công bằng, bình đẳng vẫn còn giá trị đến ngày nay. Những tư tưởng này đã trở thành nguồn cảm hứng cho các nhà tư tưởng và các nhà hoạt động xã hội chủ nghĩa sau này, đặc biệt là Karl Marx và Friedrich Engels, những người đã xây dựng nên chủ nghĩa xã hội khoa học.
