Đoạn thơ “Nhớ Khi Giặc đến Giặc Lùng” trong tác phẩm “Việt Bắc” của Tố Hữu không chỉ là nỗi nhớ da diết của người cán bộ về xuôi, mà còn là bức tranh sống động, hào hùng về những năm tháng kháng chiến gian khổ nhưng đầy khí phách. Nơi ấy, thiên nhiên và con người hòa quyện, tạo nên sức mạnh quật cường đánh đuổi quân xâm lược.
Tố Hữu đã tái hiện chân thực hoàn cảnh khó khăn, cam go của cuộc kháng chiến:
“Nhớ khi giặc đến giặc lùng”
Câu thơ gợi lên không khí căng thẳng, khi quân giặc ráo riết truy lùng, hòng dập tắt phong trào cách mạng. Việt Bắc trở thành mục tiêu, nơi cuộc chiến diễn ra ác liệt nhất.
Nhà thơ đã khắc họa rõ nét vai trò của thiên nhiên và con người Việt Bắc trong cuộc kháng chiến:
- Thiên nhiên và con người đoàn kết một lòng đánh giặc:
“Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây”
Câu thơ sử dụng đại từ “ta” và phép nhân hóa, khẳng định sức mạnh đoàn kết của quân và dân, cùng nhau chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.
- Thiên nhiên là thành trì vững chắc:
“Núi giăng thành lũy sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”
Hình ảnh nhân hóa kết hợp với nhịp thơ 4/4 cân đối, thể hiện hai nhiệm vụ của rừng núi: vừa là nơi che chở, bảo vệ bộ đội, vừa là vũ khí sắc bén để tiêu diệt quân thù. Rừng núi Việt Bắc không chỉ là cảnh quan mà đã trở thành một phần của cuộc chiến, một đồng minh tin cậy của quân dân ta.
“Mênh mông bốn mặt sương mù
Đất trời ta cả chiến khu một lòng”
Khung cảnh chiến đấu hiện lên vừa uy linh, vừa lãng mạn. Chiến khu Việt Bắc rộng lớn, khẳng định quyền làm chủ của ta. Cụm từ “Đất trời ta cả” thể hiện tinh thần đoàn kết, quyết tâm bảo vệ quê hương.
Tố Hữu đã ca ngợi sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc, góp phần làm nên những chiến công vang dội:
“Ai về ai có nhớ không ?
Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng
Nhớ sông Lô, nhớ Phố Ràng
Nhớ từ Cao Lạng, nhớ sang Nhị Hà.”
Câu hỏi tu từ và điệp từ “nhớ” thể hiện niềm tự hào về những chiến thắng lịch sử. Phép liệt kê các địa danh gợi nhớ những trận đánh oanh liệt, những chiến công hiển hách. Mỗi địa danh là một dấu son trong lịch sử kháng chiến, là niềm tự hào của dân tộc.
Tố Hữu đã thổi hồn vào thiên nhiên Việt Bắc, biến mỗi cánh rừng, ngọn núi thành người đồng hành cùng dân tộc trong cuộc kháng chiến trường kỳ. Đoạn thơ là khúc tráng ca về tình quân dân, về sức mạnh của khối đại đoàn kết, là lời tri ân sâu sắc đến mảnh đất và con người Việt Bắc anh hùng.
