Phong trào Cần Vương là một trong những giai đoạn lịch sử quan trọng, thể hiện tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam chống lại thực dân Pháp xâm lược vào cuối thế kỷ XIX. Để hiểu rõ hơn về phong trào này, chúng ta cần đi sâu vào bối cảnh lịch sử, diễn biến chính và đưa ra những nhận xét khách quan, toàn diện.
Bối Cảnh Lịch Sử
Sau khi chiếm được ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ (1862) và ba tỉnh miền Tây Nam Kỳ (1867), thực dân Pháp từng bước thiết lập ách thống trị trên toàn cõi Việt Nam. Triều đình nhà Nguyễn, từ chỗ nhượng bộ, thỏa hiệp, đã đi đến đầu hàng hoàn toàn. Hiệp ước Quý Mùi (1883) và Hiệp ước Giáp Thân (1884) đã biến Việt Nam thành một nước thuộc địa nửa phong kiến.
Trong bối cảnh đó, phái chủ chiến trong triều đình, đứng đầu là Tôn Thất Thuyết, đã mạnh mẽ phản đối chính sách đầu hàng của phe chủ hòa. Đêm mồng 4 rạng ngày 5 tháng 7 năm 1885, Tôn Thất Thuyết đã hạ lệnh tấn công quân Pháp tại đồn Mang Cá và Tòa Khâm Sứ, mở đầu cho phong trào Cần Vương.
Diễn Biến Chính Của Phong Trào
Phong trào Cần Vương có thể chia thành hai giai đoạn chính:
- Giai đoạn 1 (1885-1888): Đây là giai đoạn phong trào phát triển mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo của vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết. Khắp nơi trong cả nước, từ Bắc Kỳ đến Trung Kỳ, các cuộc khởi nghĩa nổ ra, thu hút đông đảo sĩ phu, văn thân và nông dân tham gia.
Lược đồ thể hiện sự lan rộng của phong trào Cần Vương trên khắp Bắc Kỳ và Trung Kỳ.
- Giai đoạn 2 (1888-1896): Sau khi vua Hàm Nghi bị bắt và lưu đày (1888), phong trào Cần Vương bước vào giai đoạn suy yếu. Tuy nhiên, các cuộc khởi nghĩa vẫn tiếp tục diễn ra, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa Hương Khê do Phan Đình Phùng lãnh đạo, kéo dài đến năm 1896.
Nhận Xét Về Phong Trào Cần Vương
Phong trào Cần Vương là một phong trào yêu nước mang tính chất phong kiến, với những đặc điểm nổi bật sau:
- Tính chất: Phong trào mang tính chất yêu nước, chống thực dân Pháp xâm lược, bảo vệ nền độc lập dân tộc. Tuy nhiên, do giới hạn về ý thức hệ và giai cấp, phong trào vẫn mang đậm tính chất phong kiến, gắn liền với việc bảo vệ chế độ quân chủ.
- Lực lượng tham gia: Phong trào thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia, từ sĩ phu, văn thân yêu nước đến nông dân, binh lính. Điều này thể hiện tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường của dân tộc.
- Hình thức đấu tranh: Phong trào sử dụng hình thức đấu tranh vũ trang, thông qua các cuộc khởi nghĩa, nổi dậy chống lại quân Pháp. Tuy nhiên, do thiếu vũ khí, trang bị hiện đại và sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, phong trào dần dần bị đàn áp.
- Ý nghĩa lịch sử: Phong trào Cần Vương có ý nghĩa lịch sử to lớn, thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của dân tộc Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm. Phong trào đã góp phần làm chậm quá trình xâm lược của thực dân Pháp, đồng thời để lại những bài học kinh nghiệm quý báu cho các phong trào yêu nước sau này.
Hạn Chế Của Phong Trào
Bên cạnh những ý nghĩa tích cực, phong trào Cần Vương cũng bộc lộ những hạn chế nhất định:
- Tính chất bảo thủ: Phong trào chủ trương khôi phục lại chế độ phong kiến đã lỗi thời, không đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội.
- Thiếu đường lối chính trị rõ ràng: Phong trào thiếu một đường lối chính trị đúng đắn, không đề ra được mục tiêu cụ thể và phương pháp đấu tranh phù hợp.
- Sự phân tán, thiếu thống nhất: Các cuộc khởi nghĩa diễn ra lẻ tẻ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ, dễ bị thực dân Pháp đàn áp.
Mặc dù thất bại, phong trào Cần Vương vẫn là một trang sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam, thể hiện lòng yêu nước nồng nàn và ý chí kiên cường chống ngoại xâm. Những bài học kinh nghiệm từ phong trào này đã góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc sau này.