“Nhà Văn Có Thể Viết Về Bóng Tối Nhưng Từ Bóng Tối Phải Hướng đến ánh Sáng” – một tuyên ngôn về sứ mệnh cao cả của văn chương. Bóng tối tượng trưng cho những điều tiêu cực, khổ đau, tuyệt vọng, những góc khuất xấu xa trong hiện thực và tâm hồn con người. Ánh sáng là biểu tượng của sự sống tích cực, niềm tin, hy vọng, những điều tốt đẹp, tươi sáng. Câu nói khẳng định nhà văn có thể phản ánh mặt trái của cuộc đời, nhưng ngòi bút của họ phải luôn hướng đến những giá trị nhân văn, khơi gợi niềm tin và hy vọng cho con người.
Viết về bóng tối là một phần tất yếu của việc phản ánh hiện thực cuộc sống một cách toàn diện và chân thật. Cuộc đời vốn dĩ chứa đựng cả ánh sáng và bóng tối, niềm vui và nỗi buồn, hạnh phúc và khổ đau. Nếu văn học chỉ tập trung vào những điều tốt đẹp, tươi sáng, nó sẽ trở nên phiến diện và xa rời thực tế.
Ngược lại, văn học có khả năng “nhân đạo hóa” con người, “làm cho người gần người hơn”. Khi nhà văn khai thác những góc khuất, những nỗi đau khổ của con người, họ giúp chúng ta thấu hiểu và đồng cảm với những hoàn cảnh khác nhau, từ đó khơi dậy lòng trắc ẩn và tình yêu thương. Tuy nhiên, nếu ngòi bút của nhà văn chỉ dừng lại ở việc phơi bày những điều tiêu cực mà không biết cách thắp lên ngọn lửa hy vọng, không biết cách hướng người đọc đến những giá trị tốt đẹp, thì tác phẩm đó khó có thể chạm đến trái tim độc giả và thực hiện được sứ mệnh cao cả của văn chương.
Viết về bóng tối không chỉ là sứ mệnh mà còn là thử thách nghệ thuật đối với nhà văn. Để làm được điều đó, đòi hỏi nhà văn phải có tài năng, có tâm và có tầm nhìn sâu sắc. Họ phải biết cách khai thác những chi tiết đắt giá, những hình ảnh sống động để khắc họa chân thực những mảng tối của cuộc đời, đồng thời phải biết cách sử dụng ngôn ngữ một cách tinh tế, giàu cảm xúc để truyền tải thông điệp nhân văn và khơi gợi niềm tin cho người đọc. Người đọc cũng cần có một cách nhìn sâu sắc, tinh tế để từ bóng tối mà tự bật thức ánh sáng.
“Từ bóng tối hướng tới ánh sáng” là một yếu tố quan trọng cấu thành giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm văn học. Những tác phẩm văn học vĩ đại không chỉ phản ánh hiện thực cuộc sống một cách chân thực mà còn truyền tải những thông điệp tích cực, khơi dậy niềm tin và hy vọng cho con người. Chính những thông điệp này đã giúp tác phẩm vượt qua giới hạn thời gian và không gian, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ độc giả.
Trong truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao, chúng ta thấy rõ hiện thực xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám đầy rẫy bất công và áp bức. Lão Hạc, một người nông dân lương thiện, bị đẩy đến bước đường cùng phải bán cậu Vàng, con chó mà ông yêu quý như con ruột, rồi cuối cùng phải tìm đến cái chết để giữ gìn nhân phẩm. Nam Cao đã phơi bày một cách trần trụi những mảng tối của xã hội, nhưng đồng thời cũng thể hiện niềm tin vào phẩm giá cao đẹp của người nông dân Việt Nam. Dù trong hoàn cảnh khốn cùng, Lão Hạc vẫn giữ vững lòng tự trọng và tình yêu thương con người.
Trong truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng” của O. Henry, chúng ta cảm nhận được sức mạnh của tình yêu thương và hy vọng. Cụ Behrman, một họa sĩ già nghèo khổ, đã vẽ một chiếc lá thường xuân trên tường để cứu sống Giôn-xi, một cô gái trẻ đang mắc bệnh viêm phổi nặng. Chiếc lá cuối cùng đã trở thành biểu tượng của hy vọng và sự sống, giúp Giôn-xi vượt qua bệnh tật và tìm lại được niềm tin vào cuộc đời.
Trong bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật, chúng ta thấy được sự lạc quan, yêu đời của những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn khốc liệt. Những chiếc xe không kính, không đèn, không mui vẫn băng băng ra chiến trường, chở theo bao ước mơ và khát vọng của tuổi trẻ. Phạm Tiến Duật đã khai thác những chi tiết hiện thực trần trụi của chiến tranh, nhưng đồng thời cũng ca ngợi tinh thần dũng cảm, lạc quan và yêu đời của những người lính. Hình ảnh “trái tim” ở cuối bài thơ đã trở thành nhãn tự, tỏa sáng vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ lái xe Trường Sơn, một biểu tượng cho cả thế hệ trẻ Việt Nam thời kháng chiến chống Mỹ.
Như vậy, “nhà văn có thể viết về bóng tối nhưng từ bóng tối phải hướng đến ánh sáng” là một định hướng đúng đắn cho những người cầm bút. Nó khẳng định rằng văn học không chỉ là sự phản ánh hiện thực mà còn là sự thức tỉnh lương tri, là ngọn đèn soi sáng con đường đi đến những giá trị tốt đẹp.
