Tỉ suất tử thô (CDR) là một chỉ số quan trọng phản ánh tình hình sức khỏe và điều kiện sống của một quốc gia hoặc khu vực. Việc tỉ suất tử thô trên thế giới có xu hướng giảm là một thành tựu đáng kể, thể hiện sự tiến bộ của xã hội loài người. Vậy, Nguyên Nhân Quan Trọng Nhất Dẫn đến Tỉ Suất Tử Thô Trên Thế Giới Có Xu Hướng Giảm Là gì? Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích vấn đề này.
1. Mức Chết
Tỉ lệ tử vong ở Việt Nam tiếp tục duy trì ở mức thấp, thể hiện những thành công của chương trình chăm sóc sức khoẻ bà mẹ và trẻ em nói riêng và công tác bảo vệ sức khoẻ, nâng cao mức sống cho nhân dân nói chung trong những năm qua của Đảng và Nhà nước.
Tỷ suất chết thô (CDR)[8] của Việt Nam năm 2023 ước tính là 5,5 người chết/1000 dân. So với các nước trong khu vực Đông Nam Á, CDR của Việt Nam ở mức trung bình. CDR của Việt Nam chỉ cao hơn Bru-nây, thấp hơn các quốc gia còn lại trong khu vực, trong đó, CDR cao nhất trong số các quốc gia trong khu vực là Thái lan và Ma-lai-xi-a (9 người chết/1000 dân) và thấp nhất là của Bru-nây (4 người chết/1000 dân)[9].
Alt: Biểu đồ so sánh tỉ lệ tử vong thô (CDR) giữa Việt Nam và các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á năm 2023, thể hiện vị trí tương đối của Việt Nam so với các nước láng giềng.
2. Cải Thiện Y Tế và Chăm Sóc Sức Khỏe
Một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến sự sụt giảm tỉ suất tử thô là sự tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khỏe trên toàn cầu.
- Phòng ngừa và điều trị bệnh tật: Các chương trình tiêm chủng mở rộng, phòng chống dịch bệnh, và phát triển các loại thuốc mới đã giúp giảm đáng kể tỉ lệ mắc bệnh và tử vong do các bệnh truyền nhiễm như sốt rét, lao, HIV/AIDS, và các bệnh lây truyền qua đường hô hấp.
- Chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em: Các chương trình chăm sóc sức khỏe trước, trong và sau sinh đã giúp giảm tỉ lệ tử vong ở bà mẹ và trẻ sơ sinh. Việc tiếp cận với các dịch vụ y tế cơ bản, như khám thai định kỳ, sinh con tại cơ sở y tế, và chăm sóc sau sinh, đã góp phần quan trọng vào việc cải thiện sức khỏe của bà mẹ và trẻ em.
- Cải thiện dinh dưỡng: Các chương trình dinh dưỡng, đặc biệt là cho trẻ em và phụ nữ mang thai, đã giúp giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng và cải thiện sức khỏe tổng thể.
- Tiếp cận nước sạch và vệ sinh: Việc cải thiện điều kiện vệ sinh và tiếp cận nguồn nước sạch đã giúp giảm tỉ lệ mắc các bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa, một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em.
3. Nâng Cao Mức Sống và Điều Kiện Sống
Cải thiện mức sống và điều kiện sống của người dân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm tỉ suất tử thô.
- Tăng thu nhập: Khi thu nhập tăng lên, người dân có khả năng chi trả cho các dịch vụ y tế tốt hơn, mua thực phẩm dinh dưỡng, và cải thiện điều kiện sống.
- Giáo dục: Giáo dục giúp người dân có kiến thức và ý thức về sức khỏe, từ đó có thể tự chăm sóc bản thân và gia đình tốt hơn.
- Cải thiện nhà ở: Nhà ở chất lượng hơn, có hệ thống vệ sinh tốt, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và cải thiện sức khỏe.
4. Giáo Dục và Nhận Thức Cộng Đồng
Giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe đóng vai trò then chốt trong việc giảm tỉ lệ tử vong.
- Kiến thức về sức khỏe: Giáo dục giúp người dân hiểu rõ hơn về các biện pháp phòng ngừa bệnh tật, tầm quan trọng của việc khám sức khỏe định kỳ, và cách chăm sóc sức khỏe tại nhà.
- Thay đổi hành vi: Nhận thức về sức khỏe giúp người dân thay đổi hành vi, từ bỏ các thói quen có hại (như hút thuốc, uống rượu bia quá mức), và thực hiện các hành vi có lợi cho sức khỏe (như tập thể dục, ăn uống lành mạnh).
5. Các Yếu Tố Khác
Ngoài những nguyên nhân chính trên, còn có một số yếu tố khác góp phần vào việc giảm tỉ suất tử thô, bao gồm:
- Hòa bình và ổn định: Các quốc gia có hòa bình và ổn định chính trị thường có hệ thống y tế tốt hơn và điều kiện sống tốt hơn, từ đó tỉ lệ tử vong thấp hơn.
- Phát triển kinh tế: Phát triển kinh tế tạo ra nguồn lực để đầu tư vào y tế, giáo dục, và các lĩnh vực khác, giúp cải thiện sức khỏe và điều kiện sống của người dân.
Tóm lại, nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến tỉ suất tử thô trên thế giới có xu hướng giảm là sự kết hợp của nhiều yếu tố, trong đó, cải thiện y tế và chăm sóc sức khỏe, nâng cao mức sống và điều kiện sống, giáo dục và nhận thức cộng đồng đóng vai trò then chốt. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng sự sụt giảm tỉ suất tử thô không đồng đều trên toàn thế giới, và vẫn còn nhiều quốc gia và khu vực có tỉ lệ tử vong cao, đặc biệt là ở các nước nghèo và kém phát triển.
Tỷ suất chết của trẻ em dưới 1 tuổi (IMR)[10] là chỉ tiêu quan trọng phản ánh chất lượng và hiệu quả của hệ thống chăm sóc sức khoẻ thai sản cho bà mẹ và trẻ em nói riêng, cũng như điều kiện phát triển toàn diện kinh tế – xã hội nói chung. Năm 2023, IMR của Việt Nam ước tính là 12 trẻ em dưới 1 tuổi tử vong trên 1000 trẻ sinh sống. Tỷ suất chết của trẻ em dưới 1 tuổi của Việt Nam thấp hơn của thế giới và của Châu Á[11].
Alt: Biểu đồ so sánh tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi (IMR) của Việt Nam so với trung bình của thế giới và châu Á trong năm 2023, cho thấy Việt Nam có kết quả tốt hơn so với khu vực và toàn cầu.
Do đó, việc tiếp tục đầu tư vào y tế, giáo dục, và cải thiện điều kiện sống là cần thiết để giảm tỉ lệ tử vong và nâng cao sức khỏe của người dân trên toàn thế giới.
