Bãi trồng lạc ở cánh đồng phía tây Hồng Cúm trải dài mênh mông, nơi đây nổi bật với những điểm vàng sẫm của mảnh gianh và lá cót đan xen. Tiếng máy tuốt lạc rộn rã, mùi hăng của lạc tươi hòa quyện cùng mùi ẩm ướt của lạc phơi mưa tạo nên một không gian lao động đặc trưng.
Giữa khung cảnh ấy, hình ảnh Đào, một người đàn bà dễ nhớ với đôi mắt hẹp, gò má cao và hàm răng hơi hô, nổi bật bên cạnh Huân, một thanh niên khỏe mạnh và đẹp trai. Dưới cái nắng nóng, mồ hôi thấm đẫm áo, họ cùng nhau làm việc, sự tương phản giữa vẻ ngoài của họ càng làm nổi bật lên những suy tư về cuộc đời và hạnh phúc.
Huân quan tâm hỏi han Đào khi thấy chị mệt mỏi.
– Xem ra mệt lắm rồi nhỉ?
Đào đáp lại bằng ánh mắt lóng lánh và một chút thách thức.
– Hỏi mình ấy, ý chừng muốn nghỉ chứ gì !
Câu chuyện giữa họ, những lời trêu chọc của mọi người xung quanh, khơi gợi trong Đào những nỗi niềm riêng. Chị tủi thân khi nghe những lời bông đùa về tuổi tác, nhưng cũng vui sướng khi nhận được sự quan tâm trìu mến của Huân. Chị tự nhủ rằng mình đã có “bố cháu dưới xuôi”, nhưng sâu thẳm trong lòng vẫn khao khát một hạnh phúc mới, một cuộc đời tươi sáng hơn.
Đào lên nông trường Điện Biên với mong muốn tìm một nơi xa lạ để quên đi quá khứ. Chị đã trải qua nhiều thăng trầm, từ một cô gái quê mùa làm nghề đậu phụ, nấu rượu đến một người đàn bà góa bụa bôn ba kiếm sống khắp nơi.
Cuộc sống vất vả đã khiến chị chai sạn, nhưng sâu thẳm trong lòng vẫn âm ỉ ngọn lửa khao khát hạnh phúc. Chị quen Huân, người đồng cảm với chị, và hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn dần nhen nhóm trong lòng.
Một lá thư bất ngờ từ ông trung đội trưởng già đã khuấy động trái tim Đào. Những lời lẽ yêu thương, sự khao khát mà chị đã từng nghĩ là không còn dành cho mình nữa, trỗi dậy mạnh mẽ. Chị bắt đầu mơ về một gia đình, về một mái ấm.
Trong khi đó, Huân lại đang trải qua những khó khăn trong mối quan hệ với Duệ. Tình yêu của họ gặp trắc trở, khiến Huân trăn trở và tìm đến tiếng tiêu để giải tỏa nỗi lòng.
Tiếng tiêu của Huân gợi nhớ về những kỷ niệm chiến tranh, về những hy sinh gian khổ để xây dựng nên nông trường Hồng Cúm. Nơi đây, sự sống nảy sinh từ cái chết, hạnh phúc hiện hình từ những gian khổ.
Đào tìm đến Huân để tâm sự về lá thư của ông trung đội trưởng. Chị hỏi ý kiến Huân, muốn biết anh nghĩ gì về người đàn ông ấy.
Huân hiểu được nỗi lòng của Đào, anh biết chị khao khát một mái ấm, một quê hương. Anh ủng hộ chị tìm kiếm hạnh phúc, dù cho nó ở nơi đâu.
Mùa thu hoạch lạc đã đến, Đào và Huân cùng nhau làm việc, những gánh lạc nặng trĩu như gánh trên vai những hy vọng về một tương lai tươi sáng.
Trong giờ nghỉ, những lời trêu chọc của mọi người vẫn vang lên, nhưng Đào không còn buồn tủi nữa. Chị cảm nhận được sự yêu thương và quan tâm của mọi người, và chị sẵn sàng tha thứ cho mọi lời trêu đùa.
Huân biểu diễn văn nghệ, Duệ cũng đến xem. Tình yêu của họ vẫn còn đó, nhưng những trắc trở khiến cả hai đều đau khổ.
Trong một buổi tối, mọi người tụ tập tại nhà Lâm. Đào và Duệ cũng đến chơi. Duệ cảm nhận được ánh mắt của Huân, và cô muốn thổ lộ lòng mình với anh.
Lộ hỏi Đào về lời thề “ở vậy suốt đời”, và mọi người lại được dịp trêu chọc chị. Nhưng Đào không còn bận tâm nữa, chị đã quyết định tìm kiếm hạnh phúc cho riêng mình.
Chị nhìn Huân và thầm nghĩ rằng Duệ may mắn hơn chị vì có được một người chồng như anh. Chị hiểu lòng anh hơn Duệ, nhưng chị không ghen tị. Chị mong anh sẽ bạo dạn hơn và vun đắp cho hạnh phúc của mình.
Cuộc sống ở nông trường Điện Biên vẫn tiếp diễn, với những công việc lao động vất vả, những mối quan hệ phức tạp và những khát vọng hạnh phúc cháy bỏng. “Nguyễn Khải Mùa Lạc” đã khắc họa một cách chân thực và sâu sắc những mảnh đời, những số phận trên mảnh đất này, nơi mà con người ta luôn hướng về phía trước, tìm kiếm một tương lai tốt đẹp hơn.
