Câu hỏi “người đầu tiên sinh ra trên Trái Đất là ai?” luôn là một thách thức lớn đối với các nhà khoa cổ học và nhân chủng học. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta cần xem xét quá trình tiến hóa của sự sống trên hành tinh này.
Sự Sống Nguyên Thủy và Quá Trình Tiến Hóa
Sự sống đầu tiên trên Trái Đất xuất hiện cách đây hơn 3,5 tỷ năm. Đó là những vi sinh vật vô cùng nhỏ bé, sống trong môi trường nước và không khí thiếu oxy. Từ những sinh vật sơ khai này, sự sống dần tiến hóa và đa dạng hóa qua hàng tỷ năm. Trong khoảng thời gian từ 1,8 tỷ đến 800 triệu năm trước, Trái Đất chủ yếu được bao phủ bởi một lớp bùn nhầy, cho thấy sự sống vẫn còn rất đơn giản.
Dòng Dõi Loài Người và Các Loài Tông Người
Loài người hiện đại, Homo sapiens, là kết quả của một quá trình tiến hóa lâu dài. Chúng ta có những người họ hàng gần gũi đã tuyệt chủng như người Neanderthal. Tất cả chúng ta đều thuộc tông Người (Hominini), nhưng Homo sapiens là loài duy nhất còn tồn tại đến ngày nay.
Để xác định “người đầu tiên”, chúng ta cần định nghĩa rõ khái niệm “người” trong bối cảnh tiến hóa. Sự khác biệt giữa chúng ta và tổ tiên xa xưa như Lucy, người sống cách đây hàng trăm nghìn thế hệ, nhỏ hơn nhiều so với sự khác biệt giữa người và các loài động vật khác.
Hai Cách Tiếp Cận Để Xác Định “Người Đầu Tiên”
Các nhà khoa học thường đưa ra hai cách tiếp cận để trả lời câu hỏi này:
- Homo sapiens đầu tiên: Cách tiếp cận này tập trung vào thành viên đầu tiên của loài Homo sapiens, loài người hiện đại. Người này về cơ bản giống chúng ta, chỉ thiếu những tiện nghi hiện đại như điện thoại thông minh. Bộ xương Homo sapiens cổ nhất được tìm thấy ở Morocco, có niên đại khoảng 300.000 năm.
Điều gì khiến Homo sapiens khác biệt so với các loài người khác trong tông Người? Có lẽ đó là bộ não của chúng ta. Chúng ta cho rằng chỉ Homo sapiens mới có khả năng sáng tạo nghệ thuật và ngôn ngữ, mặc dù các bằng chứng gần đây cho thấy người Neanderthal cũng có thể là những nghệ sĩ. Khả năng sáng tạo có thể đã đóng vai trò quan trọng trong sự sống còn của loài người chúng ta.
- Tổ tiên chung đầu tiên của tông Người: Cách tiếp cận này cho rằng “người” đầu tiên là thành viên đầu tiên của tông Người tách ra khỏi tông bao gồm cả tinh tinh và khỉ đột.
Nhiều nhà khoa học cho rằng Australopithecus afarensis có thể là tổ tiên đầu tiên của chúng ta. Loài này có dáng đi thẳng và biết sử dụng công cụ bằng đá. Bằng chứng nổi tiếng nhất là bộ xương hóa thạch Lucy.
Lucy sống cách đây khoảng 3,18 triệu năm và có nhiều lông trên cơ thể. Mặc dù bộ xương của Lucy khá đầy đủ so với các hóa thạch khác, nhưng vẫn còn thiếu một số phần, gây khó khăn cho việc xác định chính xác “người” đầu tiên.
Hầu hết các hóa thạch cổ đều không đầy đủ, mỗi bộ xương chỉ cung cấp một phần thông tin nhỏ. Vì vậy, mỗi phát hiện khảo cổ mới đều vô cùng quý giá, giúp chúng ta ghép thêm một mảnh vào bức tranh phức tạp về cây gia hệ của loài người.
