Trong lịch sử Trung Quốc phong kiến, có một nhân vật kiệt xuất đã đặt nền móng vững chắc cho nền sử học, người mà các thế hệ sau luôn kính trọng và ngưỡng mộ. Đó chính là Tư Mã Thiên. Ông không chỉ là một nhà sử học vĩ đại mà còn là một nhà văn, nhà tư tưởng lỗi lạc, có ảnh hưởng sâu rộng đến văn hóa và tư tưởng Trung Quốc.
Tư Mã Thiên sinh vào khoảng năm 145 hoặc 135 TCN và mất vào khoảng năm 86 TCN, sống dưới triều đại nhà Hán. Ông xuất thân trong một gia đình có truyền thống làm sử quan, cha ông là Tư Mã Đàm, một Thái sử lệnh của triều đình. Ngay từ nhỏ, Tư Mã Thiên đã được tiếp xúc với sách vở, sử liệu và bộc lộ tài năng đặc biệt trong lĩnh vực sử học.
Tượng Tư Mã Thiên, người được tôn vinh là “Thái Sử Công”, một danh hiệu thể hiện sự kính trọng đối với những đóng góp to lớn của ông cho nền sử học Trung Quốc.
Sau khi cha qua đời, Tư Mã Thiên kế thừa chức Thái sử lệnh và bắt đầu thực hiện công trình vĩ đại nhất của đời mình: bộ “Sử ký”. Đây là bộ sử biên niên đầu tiên của Trung Quốc, ghi chép lịch sử từ thời Hoàng Đế đến thời Hán Vũ Đế. “Sử ký” không chỉ là một công trình lịch sử đồ sộ mà còn là một tác phẩm văn học xuất sắc, có giá trị nghệ thuật cao.
Sử ký của Tư Mã Thiên không chỉ đơn thuần là ghi chép các sự kiện lịch sử một cách khô khan mà còn khắc họa chân dung các nhân vật lịch sử một cách sinh động và sâu sắc. Ông đã sử dụng nhiều hình thức văn học khác nhau như truyện, ký, tự sự, nghị luận để làm cho các nhân vật lịch sử trở nên sống động, gần gũi với người đọc.
Bản đồ thể hiện bố cục chính trị phức tạp thời Chiến Quốc, một giai đoạn lịch sử quan trọng được Tư Mã Thiên ghi chép tỉ mỉ trong Sử ký, giúp hậu thế hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của Trung Hoa.
Một trong những đóng góp quan trọng nhất của Tư Mã Thiên cho nền sử học là phương pháp biên soạn sử. Ông đã kết hợp nhiều nguồn sử liệu khác nhau như sách cổ, văn thư, truyền thuyết, lời kể của nhân chứng để tạo ra một bức tranh lịch sử toàn diện và khách quan. Ông cũng không ngần ngại phê phán những sai lầm của các nhà cầm quyền và ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của con người.
Tuy nhiên, việc phê phán những sai lầm của triều đình đã khiến Tư Mã Thiên phải chịu đựng nhiều khó khăn và tủi nhục. Ông bị vu cáo tội phản nghịch và bị xử tội cung hình (thiến). Mặc dù vậy, ông vẫn không từ bỏ sự nghiệp sử học của mình và tiếp tục hoàn thành bộ “Sử ký”.
Trang sách cổ từ Sử Ký, minh chứng cho sự đồ sộ và giá trị lịch sử vô giá của tác phẩm, thể hiện tinh thần làm việc không mệt mỏi của Tư Mã Thiên.
Bộ “Sử ký” của Tư Mã Thiên đã trở thành một kinh điển của sử học Trung Quốc và có ảnh hưởng sâu rộng đến các thế hệ sau. Ông được tôn vinh là “Thái Sử Công”, một danh hiệu thể hiện sự kính trọng đối với những đóng góp to lớn của ông cho nền sử học.
Tư Mã Thiên không chỉ là một nhà sử học mà còn là một biểu tượng của lòng dũng cảm, sự kiên trì và tinh thần trách nhiệm. Ông đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách để hoàn thành sứ mệnh của mình, để lại cho hậu thế một di sản vô giá. Ông xứng đáng là người đặt nền móng cho nền sử học Trung Hoa.