Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu khắc họa sâu sắc số phận “Người đàn Bà Hàng Chài”, một hình tượng đầy ám ảnh về cuộc sống lam lũ và những bi kịch ẩn sau vẻ đẹp thơ mộng của biển cả. Khác với “làng chài” chỉ một cộng đồng dân cư ven biển, “hàng chài” ở đây mang ý nghĩa đặc biệt, gắn liền với cuộc đời lênh đênh trên sóng nước của những con người mưu sinh bằng nghề chài lưới.
Để hiểu rõ hơn về sự lựa chọn từ ngữ tinh tế của Nguyễn Minh Châu, ta cần nhìn lại bối cảnh và cuộc đời của nhân vật người đàn bà. Phùng, một phóng viên ảnh, đến vùng biển để chụp ảnh cho một bộ lịch. Anh đã chứng kiến một cảnh tượng đầy mâu thuẫn: vẻ đẹp tuyệt mỹ của thiên nhiên và sự tàn bạo trong cuộc sống gia đình của một người đàn bà hàng chài.
Khi chiếc thuyền cập bờ, Phùng chứng kiến cảnh người chồng vũ phu đánh đập vợ dã man. Anh kinh ngạc khi biết người đàn bà ấy không hề oán hận chồng, thậm chí còn cam chịu và bảo vệ ông ta. Sự việc này khiến Phùng và Đẩu, một chánh án, vô cùng khó hiểu.
Qua lời kể của người đàn bà, ta biết rằng trước kia bà sống ở “phố”, không phải “làng”. Vì nhan sắc không xinh đẹp, bà lấy một người đàn ông làm nghề chài lưới. Từ đó, cuộc đời bà gắn liền với chiếc thuyền, với những chuyến ra khơi đầy vất vả và hiểm nguy.
“Từ nhỏ tuổi tôi đã là một đứa con gái xấu, lại rỗ mặt, sau một bận lên đậu mùa. Hồi bấy giờ nhà tôi còn khá giả, nhà tôi trước ở trong cái phố này. Cũng vì xấu, trong phố không ai lấy, tôi có mang với một anh con trai một nhà hàng chài giữa phá hay đến nhà tôi mua bả về đan lưới. Lão chồng tôi khi ấy là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi.”
Cuộc sống trên thuyền vô cùng khó khăn, thiếu thốn. Bà phải sinh nhiều con, gánh chịu những trận đòn roi của chồng, nhưng vẫn cố gắng bám trụ lấy nghề để nuôi sống gia đình. Khi được hỏi vì sao không lên bờ mà ở, bà trả lời: “Làm nhà trên đất ở một chỗ đâu có thể làm được cái nghề thuyền lưới vó?”
Như vậy, “người đàn bà hàng chài” không chỉ đơn thuần là một người phụ nữ sống ở làng chài. Bà là biểu tượng cho những người phụ nữ gắn bó với nghề chài lưới, sống lênh đênh trên thuyền và bán “hàng chài” – những sản vật đánh bắt được từ biển khơi – cho cư dân ven biển. Họ là những người lao động nghèo khổ, chịu nhiều bất công và đau khổ, nhưng vẫn giữ vững lòng nhân ái và sự cam chịu.
Nguyễn Minh Châu đã sử dụng hình ảnh “người đàn bà hàng chài” để phản ánh một cách chân thực và sâu sắc về cuộc sống của những người dân lao động nghèo khổ trong xã hội. Đồng thời, nhà văn cũng đặt ra những câu hỏi nhức nhối về tình trạng bạo lực gia đình, sự bất bình đẳng giới và những góc khuất ẩn sau vẻ đẹp thơ mộng của biển cả.
Hình ảnh “người đàn bà hàng chài” đã trở thành một biểu tượng văn học, gợi nhắc chúng ta về những số phận nhỏ bé, những con người thầm lặng đang ngày đêm mưu sinh trên biển cả. Họ là những người góp phần làm nên sự giàu đẹp của quê hương, đất nước, nhưng cuộc sống của họ vẫn còn nhiều khó khăn và bất hạnh. Câu chuyện về “người đàn bà hàng chài” vẫn còn nguyên giá trị và ý nghĩa cho đến ngày nay.
