Ngôi thứ ba là một trong những khái niệm cơ bản và quan trọng trong văn học và ngôn ngữ học. Nó đề cập đến một cách kể chuyện mà người kể đứng ngoài câu chuyện, không trực tiếp tham gia vào các sự kiện. Thay vì sử dụng “tôi” (ngôi thứ nhất) để xưng hô, người kể thứ ba sử dụng các đại từ như “anh ấy,” “cô ấy,” “họ,” “nó,” hoặc tên riêng của nhân vật.
Đặc Điểm Nổi Bật Của Ngôi Thứ Ba
Tính Khách Quan
Điểm đặc trưng nhất của ngôi thứ ba là tính khách quan. Người kể không phải là một phần của câu chuyện, do đó có thể trình bày các sự kiện, hành động và suy nghĩ của nhân vật một cách trung lập hơn. Điều này cho phép người đọc tự do đánh giá và hình thành ý kiến riêng về các nhân vật và tình huống.
Khả Năng Truy Cập Thông Tin
Ngôi thứ ba cung cấp cho người kể một phạm vi tiếp cận thông tin linh hoạt. Người kể có thể:
- Toàn tri: Biết mọi thứ về tất cả các nhân vật, bao gồm cả suy nghĩ, cảm xúc và động cơ của họ.
- Hạn chế: Chỉ biết những gì một nhân vật cụ thể biết, hoặc chỉ những gì có thể quan sát được từ bên ngoài.
Sự Linh Hoạt
Ngôi thứ ba cho phép người kể chuyển đổi giữa các nhân vật và địa điểm một cách dễ dàng. Điều này tạo ra sự linh hoạt trong việc xây dựng cốt truyện và phát triển nhân vật, cho phép tác giả khám phá nhiều khía cạnh khác nhau của câu chuyện.
Phân Loại Ngôi Thứ Ba
Có hai loại chính của ngôi thứ ba:
- Ngôi thứ ba toàn tri (Third-person omniscient): Người kể biết mọi thứ về tất cả các nhân vật, bao gồm cả suy nghĩ và cảm xúc của họ. Người kể có thể tự do di chuyển giữa các nhân vật và cung cấp thông tin bổ sung mà nhân vật có thể không biết.
- Ngôi thứ ba hạn tri (Third-person limited): Người kể chỉ biết những gì một nhân vật cụ thể biết. Người kể chỉ có thể truy cập suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật đó, và chỉ có thể mô tả những gì nhân vật đó quan sát được.
Ví Dụ Về Ngôi Thứ Ba
Ngôi Thứ Ba Toàn Tri
“Bà lão nhìn đứa cháu trai với ánh mắt trìu mến. Bà biết rằng thằng bé đang lo lắng về kỳ thi sắp tới, nhưng bà cũng tin rằng nó sẽ vượt qua được. Trong khi đó, ở đầu kia của thị trấn, người thầy giáo đang cặm cụi soạn đề thi, cố gắng tạo ra một bài kiểm tra công bằng nhưng cũng đủ thách thức.”
Trong ví dụ này, người kể biết cả suy nghĩ của bà lão và người thầy giáo, thể hiện rõ tính toàn tri.
Ngôi Thứ Ba Hạn Tri
“Anh ta bước vào căn phòng, cảm thấy một luồng khí lạnh lẽ xộc vào người. Anh nhìn quanh, cố gắng tìm kiếm nguồn gốc của cái lạnh, nhưng không thấy gì cả. Anh chỉ biết rằng có điều gì đó không ổn.”
Trong ví dụ này, người kể chỉ biết những gì nhân vật “anh ta” biết và cảm nhận, tạo ra sự hạn chế về góc nhìn.
Tác Dụng Của Ngôi Thứ Ba Trong Văn Học
- Tạo sự khách quan: Giúp người đọc có cái nhìn khách quan hơn về câu chuyện và nhân vật.
- Mở rộng phạm vi câu chuyện: Cho phép người kể khám phá nhiều nhân vật và sự kiện khác nhau.
- Tăng tính hấp dẫn: Tạo ra sự bí ẩn và hồi hộp khi người đọc chỉ biết những gì nhân vật biết.
- Phân tích tâm lý nhân vật: Cho phép người kể đi sâu vào suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật (đặc biệt trong ngôi thứ ba toàn tri).
Một người đang đọc sách, minh họa cho việc tiếp nhận thông tin và cảm xúc từ câu chuyện được kể ở ngôi thứ ba.
Ứng Dụng Của Ngôi Thứ Ba Trong Các Lĩnh Vực Khác
Ngoài văn học, ngôi thứ ba cũng được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực khác, chẳng hạn như:
- Báo chí: Để tường thuật các sự kiện một cách khách quan.
- Lịch sử: Để kể lại các sự kiện lịch sử từ góc nhìn của người ngoài cuộc.
- Khoa học: Để trình bày kết quả nghiên cứu một cách khách quan.
- Luật pháp: Để trình bày các bằng chứng và lập luận một cách khách quan.
Ngôi Thứ Ba Trong Chương Trình Ngữ Văn
Trong chương trình Ngữ văn, khái niệm ngôi thứ ba thường được giới thiệu ở cấp Trung học cơ sở (THCS), giúp học sinh nhận biết và phân tích các tác phẩm văn học sử dụng ngôi kể này. Việc hiểu rõ về ngôi thứ ba giúp học sinh nắm bắt sâu sắc hơn nội dung, ý nghĩa và nghệ thuật của tác phẩm.
Kết Luận
Ngôi thứ ba là một công cụ mạnh mẽ cho người viết, cho phép họ tạo ra những câu chuyện hấp dẫn, khách quan và đa chiều. Việc hiểu rõ về các loại ngôi thứ ba và cách sử dụng chúng hiệu quả là điều cần thiết cho bất kỳ ai muốn trở thành một nhà văn giỏi.
