“Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ là một tác phẩm tiêu biểu trong kho tàng văn học Việt Nam, đặc biệt khi bàn về số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Tác phẩm không chỉ là một câu chuyện cảm động mà còn là tiếng nói tố cáo xã hội bất công và khẳng định vẻ đẹp phẩm chất của người phụ nữ Việt.
Tác phẩm nằm trong tập “Truyền kỳ mạn lục”, kể về cuộc đời và số phận bi thảm của Vũ Nương, một người phụ nữ xinh đẹp, đức hạnh nhưng lại phải chịu oan khuất và tìm đến cái chết để minh chứng cho sự trong sạch của mình.
Vũ Nương hiện lên với vẻ đẹp toàn diện: “tính đã thùy mị nết na lại thêm tư dung tốt đẹp”. Chính vẻ đẹp này đã khiến Trương Sinh đem lòng yêu mến và cưới nàng về.
Vũ Nương, người con gái đức hạnh và xinh đẹp, là hình ảnh người phụ nữ Việt Nam truyền thống với phẩm chất cao quý.
Cuộc sống của Vũ Nương sau khi kết hôn là chuỗi ngày vun vén hạnh phúc gia đình. Nàng biết chồng có tính đa nghi nên luôn “giữ gìn khuôn phép” để tránh bất hòa. Khi Trương Sinh phải đi lính, nàng hết lòng chăm sóc mẹ chồng và con nhỏ, một lòng thủy chung chờ chồng trở về. Lời tiễn chồng của Vũ Nương chứa đựng tình yêu thương sâu sắc, mong muốn chồng bình an trở về chứ không màng danh lợi.
Trong thời gian Trương Sinh đi lính, Vũ Nương một mình gánh vác gia đình, thay chồng chăm sóc mẹ già và nuôi dạy con nhỏ. Nàng là người con dâu hiếu thảo, hết lòng phụng dưỡng mẹ chồng ốm đau. Khi mẹ chồng qua đời, nàng lo ma chay chu đáo như với mẹ ruột của mình.
Hình ảnh Vũ Nương tận tụy chăm sóc mẹ chồng thể hiện đạo làm dâu thảo hiền, đức tính quý báu của người phụ nữ Việt Nam.
Nhưng bi kịch ập đến khi Trương Sinh trở về. Chỉ vì lời nói ngây thơ của đứa con nhỏ, Trương Sinh nghi ngờ vợ không chung thủy. Dù Vũ Nương hết lời giải thích, thanh minh nhưng Trương Sinh vẫn không tin, thậm chí còn mắng nhiếc, đánh đuổi nàng.
Không thể minh oan, Vũ Nương đau khổ tuyệt vọng, nàng gieo mình xuống sông Hoàng Giang tự vẫn để chứng minh sự trong sạch của mình. Cái chết của Vũ Nương là lời tố cáo đanh thép xã hội phong kiến bất công, nơi người phụ nữ không có quyền tự bảo vệ mình.
Chi tiết Vũ Nương được giải oan nhờ Phan Lang và hiện về giữa dòng sông là yếu tố kỳ ảo mà Nguyễn Dữ đã sử dụng để tăng thêm giá trị nhân văn cho tác phẩm.
Vũ Nương hiện về giữa dòng sông trong sự tiếc thương và hối hận muộn màng của Trương Sinh, biểu tượng cho sự trong sạch và phẩm hạnh cao quý không thể bị vùi lấp.
Dù được giải oan nhưng Vũ Nương không thể trở lại cuộc sống trần thế. Chi tiết này thể hiện sự bế tắc của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, dù có được minh oan thì nỗi đau và mất mát cũng không thể bù đắp.
“Chuyện người con gái Nam Xương” không chỉ là câu chuyện về một người phụ nữ bất hạnh mà còn là lời cảnh tỉnh về những bất công trong xã hội phong kiến. Tác phẩm khẳng định vẻ đẹp phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam, đồng thời thể hiện niềm cảm thương sâu sắc của tác giả đối với số phận của họ.
Giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm còn thể hiện ở sự trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn của Vũ Nương. Dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào, nàng vẫn giữ trọn phẩm chất cao đẹp. Cái chết của Vũ Nương là một mất mát lớn, nhưng hình ảnh của nàng sẽ mãi sống trong lòng người đọc như một biểu tượng của vẻ đẹp và sự thủy chung.