Bài thơ “Viếng lăng Bác” của Viễn Phương không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là tiếng lòng của hàng triệu người dân Việt Nam hướng về Bác Hồ kính yêu. Tác phẩm thể hiện niềm xúc động, lòng thành kính và biết ơn sâu sắc đối với vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
Cảm xúc ban đầu khi đến lăng Bác
Mở đầu bài thơ là những cảm xúc chân thành, giản dị khi tác giả đặt chân đến lăng Bác:
“Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa vẫn đứng thẳng hàng”
Hàng tre xanh ngát trong sương sớm, biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và tinh thần kiên cường của dân tộc Việt Nam, đứng vững bên lăng Bác.
Cách xưng hô “con” thể hiện sự gần gũi, thân thiết như trong một gia đình. Từ “thăm” được sử dụng thay cho “viếng” làm dịu đi nỗi đau mất mát, gợi cảm giác Bác vẫn còn sống mãi trong lòng dân tộc. Hình ảnh “hàng tre bát ngát” hiện lên trong sương sớm không chỉ là cảnh thực mà còn là biểu tượng cho sức sống bền bỉ, kiên cường của dân tộc Việt Nam. Dù trải qua bao “bão táp mưa sa”, hàng tre vẫn “đứng thẳng hàng”, thể hiện ý chí bất khuất của con người Việt Nam.
Hình ảnh Bác Hồ và dòng người viếng lăng
Khổ thơ tiếp theo diễn tả cảm xúc của tác giả khi đứng trước lăng Bác, ngắm nhìn dòng người vào viếng:
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân”
Ánh mặt trời chiếu rọi lăng Bác, tượng trưng cho sự vĩnh hằng và sự soi sáng của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với dân tộc Việt Nam.
Hình ảnh “mặt trời” được lặp lại, tạo nên một ẩn dụ sâu sắc. “Mặt trời đi qua trên lăng” là mặt trời của tự nhiên, mang lại ánh sáng và sự sống cho muôn loài. “Mặt trời trong lăng rất đỏ” là hình ảnh ẩn dụ chỉ Bác Hồ, người đã mang đến ánh sáng cách mạng, soi đường dẫn lối cho dân tộc Việt Nam đến độc lập, tự do. Điệp ngữ “ngày ngày” và hình ảnh “dòng người đi trong thương nhớ” gợi lên sự vĩnh hằng, tấm lòng thành kính của nhân dân đối với Bác. Dòng người ấy “kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân”, thể hiện lòng biết ơn vô hạn đối với cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người.
Niềm xúc động và ước nguyện chân thành
Khi vào trong lăng, nhìn thấy di hài của Bác, nhà thơ không khỏi xúc động:
“Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim”
Bác Hồ yên nghỉ trong lăng, giữa không gian trang nghiêm và ánh sáng dịu nhẹ, biểu tượng cho sự thanh thản và sự sống mãi trong lòng dân tộc.
Hình ảnh “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên” gợi lên cảm giác thanh thản, nhẹ nhàng. “Vầng trăng sáng dịu hiền” tượng trưng cho vẻ đẹp tâm hồn cao cả, trong sáng của Bác. Dù biết “trời xanh là mãi mãi”, hình ảnh Bác vẫn sống mãi trong lòng dân tộc, nhưng nhà thơ vẫn “nghe nhói ở trong tim”, thể hiện nỗi đau xót trước sự mất mát to lớn.
Trước khi rời lăng Bác, nhà thơ bày tỏ những ước nguyện chân thành:
“Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này…”
Hình ảnh ước nguyện hóa thân thành những sự vật thân thuộc để được mãi mãi ở bên Bác, canh giữ giấc ngủ bình yên cho Người.
Điệp ngữ “muốn làm” thể hiện khát vọng mãnh liệt được hóa thân thành những sự vật gần gũi, thân thương để mãi mãi ở bên Bác, canh giữ giấc ngủ bình yên cho Người. Ước nguyện “muốn làm cây tre trung hiếu” gợi nhớ đến hình ảnh hàng tre ở đầu bài thơ, thể hiện lòng trung thành, kiên trung với lý tưởng cách mạng của Bác.
“Viếng lăng Bác” là một bài thơ giàu cảm xúc, thể hiện tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc của nhà thơ Viễn Phương và của cả dân tộc Việt Nam đối với Bác Hồ kính yêu. Bài thơ đã đi vào lòng người đọc bởi những hình ảnh thơ giản dị, chân thực nhưng đầy ý nghĩa biểu tượng, cùng với giọng điệu trang trọng, tha thiết. Tác phẩm là một đóa hoa thơm ngát dâng lên Bác, thể hiện tình cảm thiêng liêng, bất diệt của dân tộc Việt Nam đối với vị lãnh tụ vĩ đại.
