Đề bài: Nghị Luận Bài Thơ Từ ấy của Tố Hữu.
Phân tích bài thơ Từ ấy của Tố Hữu (Mẫu 1)
Tố Hữu, tên thật Nguyễn Kim Thành, sinh năm 1920 tại Thừa Thiên – Huế, là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Thơ ông gắn liền với con đường cách mạng, mỗi tác phẩm là một dấu ấn lịch sử, một chiến công của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ. Các tập thơ tiêu biểu của ông gồm: Từ ấy (1937 – 1946), Việt Bắc (1954), Gió lộng (1961), Ra trận (1972), Máu và Hoa (1977)…
Bài thơ “Từ ấy” ra đời vào tháng 7 năm 1938, sau đó được dùng làm tên cho tập thơ đầu tay của Tố Hữu. Tác phẩm thể hiện niềm vui, sự hân hoan của một người thanh niên yêu nước khi tìm thấy lý tưởng cách mạng của Đảng, gắn bó mật thiết với nhân dân lao động.
“Từ ấy” đánh dấu thời điểm nhà thơ giác ngộ chủ nghĩa Mác – Lênin, một kỷ niệm sâu sắc của người thanh niên yêu nước khi bắt gặp lý tưởng cách mạng. Sau này, ông đã diễn tả điều này trong bài thơ “Quê mẹ”: “Con lớn lên con đi tìm Cách mạng – Anh Lưu, Anh Diểu dạy con đi – Mẹ không còn nữa, con còn Đảng. Dìu dắt khi con chửa biết gì”.
“Mặt trời chân lí” là một ẩn dụ tuyệt đẹp, ca ngợi lý tưởng cách mạng, chủ nghĩa cộng sản đã khai sáng tâm hồn, “chói qua tim”, mang đến ánh sáng mới cho cuộc đời, “bừng” lên giữa ngày hè. Đây là một cách diễn đạt mới mẻ, đầy chất thơ về lý tưởng.
Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim
Lý tưởng cách mạng đã thay đổi hoàn toàn con người, cuộc đời nhà thơ. Sự so sánh khẳng định một sự kiện biến đổi kỳ diệu mà lý tưởng cách mạng mang lại.
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim
“Hồn” đã hóa thành “vườn hoa lá”, một khu vườn xuân tươi đẹp, ngọt ngào hương sắc, rộn rã tiếng chim. Đây là khổ thơ hay nhất, đậm chất lãng mạn nhất trong thơ Tố Hữu. Ngoài việc sử dụng hình ảnh ẩn dụ “mặt trời chân lí”, tác giả còn lựa chọn từ ngữ rất đắt, giàu hình tượng và gợi cảm như “bừng”, “chói”, “đậm”, “rộn” để diễn tả niềm say mê lý tưởng. “Đảng đã cho tôi sáng mắt sáng lòng” (Agagông – Pháp).
Hai khổ thơ tiếp theo diễn tả tình yêu giai cấp của người chiến sĩ cách mạng. Dưới ánh sáng của chủ nghĩa cộng sản, nhà thơ cảm thấy tâm hồn mình gắn bó với nhân dân lao khổ:
Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời.
Các động từ “buộc”, “trang trải”, “gần gũi” diễn tả sự gắn bó thiết tha của người chiến sĩ cách mạng với quần chúng lao khổ. Các cụm từ “mọi người – trăm nơi”, “bao hồn khổ” chỉ số đông nhân dân mà nhà thơ hướng tới để xây dựng “khối đời”, khối công – nông liên minh ngày càng mạnh mẽ, gần gũi. Ba chữ “tôi” xuất hiện trong khổ thơ thể hiện một tình cảm chân thành, tiếng nói từ trái tim của người cách mạng.
Khổ cuối sử dụng cách diễn tả trùng điệp, các từ “con”, “em”, “anh” xuất hiện liên tiếp, giọng thơ trở nên sôi nổi, thiết tha: “là con …là em..là anh”. Các số từ “vạn” (vạn nhà), “vạn” (vạn kiếp phôi pha), “vạn” (vạn đầu em nhỏ..) cho thấy người chiến sĩ cách mạng sống trong lòng nhân dân, được nhân dân yêu thương, đùm bọc, chở che để khơi dậy sức mạnh của nhân dân trong cuộc đấu tranh cho tự do và hạnh phúc. Tố Hữu đã có một cách diễn đạt sôi nổi, mới mẻ về tình cảm cách mạng, tình yêu giai cấp.
Tôi là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm, cù bất cù bơ…
“Từ ấy” mang một hồn thơ trẻ trung, sôi nổi, nồng nàn, say mê và tràn đầy yêu thương. Say mê lý tưởng, yêu thương giai cấp đã tạo nên tình cảm lớn trong bài thơ. Hình tượng đẹp, mới mẻ, chất trữ tình chính trị đã tạo nên hương sắc cho bài thơ. Sáu mươi năm trôi qua, câu thơ “Mặt trời chân lí chói qua tim” vẫn còn vẹn nguyên giá trị. Tố Hữu là nhà thơ đã viết nên những vần thơ hay nhất, đẹp nhất ca ngợi lý tưởng cách mạng và Đảng.
Phân tích bài thơ Từ ấy của Tố Hữu (Mẫu 2)
Tố Hữu là một nhà thơ lớn, thân thiết với nhiều thế hệ người Việt Nam. Thơ Tố Hữu có sức sống lâu bền trong lòng độc giả bởi chất men say lý tưởng cao cả, tình yêu thương chân thành cho con người, và niềm tin bất diệt vào tương lai. Bài thơ “Từ ấy” ghi lại khoảnh khắc nhà thơ say mê khi bắt gặp ánh sáng của Đảng soi đường. Đó không chỉ là cảm xúc vui sướng, phấn khởi mà còn là phẩm chất cao đẹp của người cộng sản muốn hòa nhập và cống hiến hết mình cho đời.
Mỗi người đều có những khoảnh khắc quan trọng, thiêng liêng trong cuộc đời. Với người mẹ, đó là khi đứa con yêu ra đời và bập bẹ biết nói, biết đi. Với những người yêu nhau, đó là khi họ gặp nhau lần đầu tiên, tưởng chừng như quen biết từ bao giờ. Nhà thơ Xuân Diệu từng có khoảnh khắc đó:
Từ lúc yêu nhau hoa nở mãi
Trong vườn thơm ngát của hồn tôi.
Riêng với Tố Hữu, hạnh phúc lớn nhất là khi nhận ra con đường đi đúng đắn của mình, bắt gặp ánh sáng lý tưởng của Đảng. Đó là cái mới, đánh dấu bước ngoặt lớn trong cuộc đời người thanh niên yêu nước đầy nhiệt huyết, hăng hái. Tố Hữu gia nhập Đảng khi còn rất trẻ – mười bảy tuổi, và mối duyên với cách mạng sớm mang lại những thay đổi kỳ diệu về tình cảm, tâm hồn và nhận thức:
Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim.
“Từ ấy” được đặt ngay đầu bài thơ như một bức tường phân chia ranh giới rõ ràng giữa hai khoảng thời gian. Thời gian cuộc đời của nhà thơ tự phân thành hai nửa, trước và sau “Từ ấy”, cho chúng ta thấy sự khác biệt trong một con người. Trước “Từ ấy” là cuộc sống bế tắc không lối thoát, cô đơn tuyệt vọng, chán chường.
Đâu những ngày xưa tôi nhớ tôi
Bâng khuâng đi kiếm lẽ yêu đời
Vẫn vơ theo mãi dòng quanh quẩn
Muốn thoát than ôi, bước chẳng rời.
(Nhớ đồng)
Đó không chỉ là tâm trạng của riêng nhà thơ mà là tâm trạng chung của cả thế hệ trẻ lúc bấy giờ, vừa rời ghế nhà trường liền va vấp phải những cảnh đời trớ trêu. Họ bi quan, không xác định cho mình một hướng đi, hay một lý tưởng dứt khoát, bâng khuâng đứng giữa hai dòng nước, chọn một dòng hay để nước trôi.
“Từ ấy” khép lại chuỗi ngày dằn vặt, đau khổ, bóng tối, mở ra một cuộc sống mới đầy hứa hẹn. Nó toát lên từ sức sống mạnh mẽ bên trong, từ sự thức tỉnh kỳ diệu. Tố Hữu ghi lại khoảnh khắc thay đổi ấy bằng những hình ảnh giàu tính biểu tượng “bừng nắng hạ”, thứ ánh nắng tươi sáng, rực rỡ chiếu soi tỏ khắp nơi, đặc biệt soi sáng cả những ngõ ngách sâu kín nhất của tâm hồn, trí tuệ, nhận thức. “Mặt trời chân lí” là hình ảnh ẩn dụ chỉ lý tưởng Đảng, nó có sức mạnh vừa cảm hóa, lay động vừa thức tỉnh không chỉ nhận thức, lý trí mà cả tình cảm, con tim của nhà thơ. Dường như có một cuộc thay đổi nhanh chóng giống như người đang sống trong đêm tối mò mẫm, tâm hồn khô kiệt bỗng chốc đèn pha bật sáng như ngày mai lên, mọi vật hiện ra rõ ràng đến từng chi tiết và cảm xúc nảy sinh. Niềm vui sướng thật sự dâng trào khi nhà thơ có cuộc sống mới tươi vui, rộn rã:
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim
Hình ảnh so sánh “hồn tôi – vườn hoa lá” diễn tả quá đầy đủ về cuộc sống, sức sống dào dạt, sinh sôi. Những xao xuyến, hứng khởi trong tâm hồn sâu kín của nhà thơ được phơi bày ra thật sống động. Đó là cuộc sống đầy màu sắc, âm thanh và mùi vị, có màu xanh yên bình của lá, của hoa, có hương thơm của hoa và tiếng chim rộn ràng. Tất cả những âm vang của cuộc sống được nhà thơ chắt lọc để nuôi dưỡng sức sống của hồn người. Nó được đẩy đến ngưỡng cao nhất. Bằng việc sử dụng các tính từ chỉ mức độ như “bừng”, “chói”, “rất”, “đậm”, “rộn”, Tố Hữu cho ta thấy sự say mê, ngây ngất của người chiến sĩ cộng sản khi bước theo ánh sáng lý tưởng của đời mình. Ghi lại bước chuyển quan trọng trong đời nhưng nhà thơ không hề lên gân, vẫn giữ giọng thơ nhẹ nhàng, dứt khoát mà thấm đẫm cảm xúc vui tươi, tha thiết như mạch sống lan tỏa khắp nơi và ngay cả nơi sâu kín nhất.
“Từ ấy” là sự đánh dấu một cuộc đổi đời, cao hơn là sự hồi sinh của một con người. Từ đây, sức sống đó sẽ được nhân lên mạnh mẽ, tâm hồn sẽ như một vườn hoa lá: trong sáng, hồn nhiên:
Rồi một hôm nào tôi thấy tôi
Nhẹ nhàng như con chim cà lơi
Say đồng hương vắng vui ca hát
Trên chín tầng cao bát ngát trời.
Sau những phút giây sung sướng nhận ra lý tưởng cao cả cần theo đuổi, người chiến sĩ cộng sản phải xác định một tâm thế, một hành động cho xứng đáng. Trước hết, đó là ý thức trách nhiệm trước cuộc đời. Nhà thơ thay lời cái tôi chiến sĩ nói lên tâm nguyện, khát vọng ấy:
Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời.
Con người cá nhân đến đây tan biến dần, nhường chỗ cho cái tôi rộng lớn – cái tôi hướng đến cuộc đời và mọi người. Những ích kỷ, hẹp hòi ngăn cách cái tôi đến với mọi người không còn nữa, con đường hòa nhập rộng mở thênh thang. Làm được điều đó không phải dễ dàng, cần phải đấu tranh, cân nhắc, lựa chọn bằng ý thức trách nhiệm xuất phát từ sự chân thành, tự nguyện. “Tôi” – nhà thơ tự buộc lòng mình với mọi người. Đó là thái độ dứt khoát, mạnh mẽ được xác định bởi lý trí sáng suốt. Mối dây ràng buộc với mọi người đã xóa bỏ sự đối lập chất chứa, đầy căm phẫn ngự trị trong tâm hồn, đồng thời thiết lập tình yêu thương, gắn kết giữa người và người. Đó là sự cảm thông, chia sẻ trước nỗi đau, vui buồn của bao kiếp người. Tinh thần tự nguyện buộc mình để tạo nên khối đời gần gũi, mạnh mẽ là mục đích cuối cùng, nâng cao phẩm chất của người cách mạng. Tình nhân ái làm cho mỗi người hòa vào cuộc đời, trở thành con người theo đúng nghĩa của nó.
Khổ thơ cuối tiếp tục nhấn mạnh ý thức trách nhiệm của con người cụ thể trước cuộc đời rộng lớn:
Tôi đã là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm cù bất cù bơ
Ba từ “là” xuất hiện liên tiếp trong đoạn thơ như lời khẳng định chắc nịch, rắn rỏi, dứt khoát cho sự hòa nhập tuyệt đối. Người chiến sĩ đã ở giữa đời và mọi người rất khiêm tốn mà không làm mất đi vẻ tự nhiên vốn có, là con của gia đình, là em của kiếp đời phôi pha, là anh của các em thơ nghèo khổ, đói cơm rách áo. Khối đời to lớn ở đây tạo bởi từng số phận với những cảnh ngộ riêng, là em bé Phước trong bài “Đi đi em” sớm chịu cảnh nô lệ, cả người vú em để con mình đói khát phải đi chăm con người và biết bao người khác nữa. Nhà thơ bắt gặp cuộc đời mình trong những mảnh đời cơ cực ấy. Số từ được sử dụng tăng dần từ một, mọi, trăm, khối, vạn như mở rộng khối đời, đồng thời kết nối tình cảm yêu thương gắn bó giữa họ. Ở đó không còn là sự cảm thông mà cao hơn, nhà thơ tự thấy mình là thành viên của gia đình rộng lớn, phải truyền cho họ tình yêu và trách nhiệm trước số phận của mình, phải chiến đấu để đem lại cuộc sống tốt hơn cho gia đình, cho mọi người và dìu dắt, bảo ban những em thơ.
Đến đây, phẩm chất của người cách mạng được soi sáng. Tâm hồn, nhận thức, quan hệ đều được soi chiếu nhờ ánh sáng lý tưởng Đảng. Nếu không có sự trải nghiệm, người cộng sản – nhà thơ không thể có những thay đổi lớn lao như vậy.
“Từ ấy” là bản dạo đầu khúc vui đầu tiên của người cộng sản khi gặp lý tưởng Đảng. Đó là lúc tâm hồn được hồi sinh, trí tuệ bùng sáng, nhận thức trách nhiệm lớn lao với cuộc đời. Thơ Tố Hữu hay khi kết hợp sâu sắc lý tưởng cộng sản, tình thương yêu con người và niềm vui hướng về tương lai. “Từ ấy” đã kết tinh cái hay ấy và tạo nên sức hút lớn đối với những con người chân chính đã và đang đi theo lý tưởng của mình. Nhà thơ khơi lên lòng nhiệt huyết, quyết tâm của biết bao thế hệ để họ hôm nay và mai sau thực hiện ước nguyện xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn.
