Bài thơ “Sang Thu” của Hữu Thỉnh là một tác phẩm đặc sắc, ghi lại khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Không chỉ là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, bài thơ còn ẩn chứa những suy ngẫm sâu sắc về đời người.
Cảm Nhận Về Khoảnh Khắc Giao Mùa
Bức tranh thu được Hữu Thỉnh phác họa bằng sự kết hợp tinh tế giữa khứu giác, thị giác và xúc giác.
-
Hương ổi: Tín hiệu đầu tiên của mùa thu được cảm nhận qua khứu giác, “Bỗng nhận ra hương ổi/Phả vào trong gió se”. Hương ổi dân dã, quen thuộc bất ngờ “phả” vào làn gió se, mang đến cảm giác nồng nàn, ấm áp. Động từ “phả” gợi hình ảnh hương thơm đậm đà, sánh lại, lan tỏa trong không gian.
-
Sương thu: Cảm nhận bằng thị giác và xúc giác, “Sương chùng chình qua ngõ”. Hình ảnh sương thu được nhân hóa, gợi cảm giác chậm rãi, lưu luyến. Từ láy “chùng chình” diễn tả dáng vẻ của sương như còn quyến luyến mùa hạ, chưa muốn bước hẳn sang thu.
-
Cảm xúc: Trước những tín hiệu giao mùa, nhà thơ không khỏi ngỡ ngàng, xao xuyến. Cảm giác bất ngờ được thể hiện qua từ “bỗng”, còn sự bâng khuâng, chưa chắc chắn qua cụm từ “hình như”.
Bức Tranh Thiên Nhiên Rộng Lớn Hơn
Từ không gian nhỏ hẹp của ngõ xóm, Hữu Thỉnh mở rộng tầm nhìn ra không gian rộng lớn của dòng sông, bầu trời.
-
Dòng sông: “Sông được lúc dềnh dàng”. Dòng sông không còn cuồn cuộn, đỏ ngầu như mùa hè mà trở nên hiền hòa, êm ả, “dềnh dàng” trôi. Từ láy “dềnh dàng” gợi cảm giác thư thái, chậm rãi.
-
Cánh chim: “Chim bắt đầu vội vã”. Trái ngược với dòng sông, cánh chim lại “vội vã” bay về phương nam tránh rét. Sự đối lập giữa “dềnh dàng” và “vội vã” tạo nên nhịp điệu riêng cho bức tranh thu.
-
Đám mây: Hình ảnh độc đáo nhất trong khổ thơ này là “Có đám mây mùa hạ/Vắt nửa mình sang thu”. Đám mây được nhân hóa, gợi hình ảnh mềm mại, uyển chuyển. Nó như một dải lụa vắt ngang bầu trời, một nửa còn lưu luyến mùa hạ, một nửa đã nghiêng mình sang thu. Đây là sự liên tưởng sáng tạo, độc đáo của Hữu Thỉnh, thể hiện sự giao thoa giữa hai mùa.
Suy Ngẫm Về Đời Người
Khổ thơ cuối thể hiện những suy ngẫm, chiêm nghiệm sâu sắc của tác giả về cuộc đời.
-
Nắng, mưa, sấm: “Vẫn còn bao nhiêu nắng/Đã vơi dần cơn mưa/Sấm cũng bớt bất ngờ”. Những hiện tượng thời tiết đặc trưng của mùa hạ dần “vơi”, “bớt”. Sự thay đổi này diễn ra một cách nhẹ nhàng, chậm rãi.
-
Hàng cây đứng tuổi: “Trên hàng cây đứng tuổi”. Hình ảnh “hàng cây đứng tuổi” mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. “Hàng cây” gợi những con người đã trải qua nhiều thăng trầm, thử thách của cuộc đời. “Sấm” tượng trưng cho những biến cố, khó khăn. Khi đã “đứng tuổi”, con người sẽ bình tĩnh hơn trước những “sấm”, những khó khăn bất ngờ.
Giá Trị Nghệ Thuật
- Thể thơ: Bài thơ được viết theo thể ngũ ngôn (5 chữ) giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày.
- Ngôn ngữ: Sử dụng ngôn ngữ trong sáng, giàu hình ảnh, giàu sức gợi.
- Biện pháp tu từ: Nhân hóa, ẩn dụ, đối lập được sử dụng một cách sáng tạo, hiệu quả.
- Nhịp điệu: Nhịp điệu chậm rãi, nhẹ nhàng, phù hợp với cảm xúc bâng khuâng, xao xuyến của nhà thơ.
Kết Luận
“Sang Thu” là một bài thơ hay, thể hiện sự rung cảm tinh tế của Hữu Thỉnh trước vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa. Bài thơ không chỉ là bức tranh thu tươi đẹp mà còn là những suy ngẫm sâu sắc về đời người, về sự trưởng thành và bản lĩnh trước những thăng trầm của cuộc sống. “Sang Thu” đã góp phần làm phong phú thêm cho thơ ca Việt Nam hiện đại.