Đồng Nai, vùng đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa, nổi tiếng với nhiều nghề thủ công lâu đời, góp phần làm nên bản sắc riêng biệt của địa phương. Từ những làng nghề đá mỹ nghệ tinh xảo đến những sản phẩm gốm sứ độc đáo, hay những tấm thổ cẩm đầy màu sắc, mỗi nghề truyền thống ở Đồng Nai đều mang trong mình những câu chuyện và giá trị văn hóa sâu sắc.
Làng Nghề Đá Bửu Long:
Làng nghề đá Bửu Long, tọa lạc dọc theo đường Huỳnh Văn Nghệ, phường Bửu Long, TP. Biên Hòa, là một trong những cái nôi của nghề điêu khắc đá ở Đồng Nai. Được hình thành bởi những người Hoa bang Hẹ từ Trung Quốc đến sinh sống, làng nghề này đã trải qua nhiều thế hệ phát triển, lưu giữ những bí quyết chế tác độc đáo được truyền lại từ đời này sang đời khác. Sự tỉ mỉ, kiên trì và sáng tạo là những yếu tố then chốt tạo nên những tác phẩm đá tinh xảo, mang đậm tính nghệ thuật.
Sản phẩm của làng nghề đá Bửu Long rất đa dạng, từ những vật dụng sinh hoạt hàng ngày như cối đá, ly, chén, đến những chi tiết kiến trúc trang trí trong nhà ở, đình chùa, miếu mạo như tán cột, kèo ngang, hay những đồ thờ cúng mang đậm tín ngưỡng tôn giáo. Mỗi sản phẩm đều được chạm khắc tỉ mỉ, mang đậm tính mỹ thuật và phù hợp với công năng sử dụng.
Làng Gốm Tân Vạn:
Làng gốm Tân Vạn, nổi tiếng với nghề làm gốm lu truyền thống, được hình thành từ cuối thế kỷ 19 bởi những người thợ gốm gốc Hoa. Các lò gốm gia dụng tại đây chuyên sản xuất các sản phẩm như lu, hũ, chậu, ghè, mái vú… bằng gốm sành.
Nguyên liệu chính để làm gốm là đất sét đỏ pha cát, được nung ở nhiệt độ cao để tạo ra xương sành dày, chắc và cứng. Quá trình tạo ra sản phẩm gốm lu vẫn mang đậm tính thủ công truyền thống, với kỹ thuật chế tác chủ yếu bằng phương pháp dải cuộn qua nhiều công đoạn tỉ mỉ. Bên cạnh gốm lu, làng gốm Tân Vạn còn phát triển mạnh mẽ các cơ sở sản xuất gốm mỹ nghệ, với nhiều sản phẩm đa dạng được xuất khẩu đến nhiều quốc gia trên thế giới.
Làng Đất Nung Bửu Long (Xóm Lò Nồi):
Xóm Lò Nồi, thuộc phường Bửu Long, là tên gọi quen thuộc của làng gốm đất nung Bửu Long. Làng nghề này được hình thành bởi một số hộ gia đình từ huyện Đức Phổ (Quảng Ngãi) đến Đồng Nai lập nghiệp. Quá trình làm gốm đất nung ở đây tương đối đơn giản, mang tính thủ công và hoàn toàn dựa vào điều kiện tự nhiên.
Sản phẩm của xóm Lò Nồi chủ yếu là đồ gia dụng như bếp lò, nồi xông, trách, xoong kho cá, chậu trồng lan, cơi tráng bánh, nồi thử vàng, khuôn bánh khọt… Sản phẩm đất nung Bửu Long đã từng rất thịnh hành và có mặt ở khắp địa phương và các vùng lân cận.
Làng Nghề Dệt Thổ Cẩm (Xã Tà Lài, Tân Phú):
Làng nghề dệt thổ cẩm của người Mạ ở xã Tà Lài, huyện Tân Phú, là một trong những nét văn hóa đặc sắc của Đồng Nai. Công việc dệt thổ cẩm là công việc hàng ngày của phụ nữ Mạ.
Sản phẩm thổ cẩm truyền thống của người Mạ là chăn, váy, khố, dây quấn đầu… Trên những sản phẩm đó, qua bàn tay khéo léo của người dệt, thổ cẩm của người Mạ có nhiều loại hoa văn trang trí đa dạng, không chỉ là sự kết hợp khéo léo của màu sắc mà còn là biểu tượng cho cảm nghĩ, cách nhìn nhận về thế giới của cộng đồng người Mạ.
Bên cạnh những làng nghề nổi tiếng trên, Đồng Nai còn có nhiều nghề truyền thống khác như đúc gang ở Thạnh Phú (Vĩnh Cửu), dệt vải ở Tân Mai (Biên Hòa), đúc đồng (Long Thành), làm trống (Trảng Bom), dệt lưới (Định Quán), làm đồ thủ công mỹ nghệ, làm bún, làm thùng thiếc, chằm nón, đan mây tre… Sự đa dạng của các nghề truyền thống đã góp phần làm phong phú thêm đời sống kinh tế – xã hội và văn hóa của Đồng Nai. Mặc dù trải qua nhiều thăng trầm, những làng nghề này vẫn đang từng bước được đầu tư nâng cao công nghệ kỹ thuật, khẳng định sức sống mạnh mẽ trên đất Đồng Nai.