Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của Lưu Quang Vũ không chỉ là một tác phẩm sân khấu đặc sắc mà còn là một công trình nghệ thuật chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc. Thành công của vở kịch đến từ nhiều yếu tố, trong đó không thể không kể đến những đặc điểm nổi bật về nghệ thuật xây dựng kịch.
Một trong những yếu tố then chốt làm nên sức hút của vở kịch chính là xây dựng tình huống và xung đột kịch độc đáo, hấp dẫn. Lưu Quang Vũ đã khéo léo đặt nhân vật Trương Ba vào một hoàn cảnh trớ trêu: linh hồn của một người đàn ông thanh cao, chính trực phải trú ngụ trong thân xác của một người hàng thịt thô lỗ, vụng về. Sự chênh lệch, mâu thuẫn giữa “hồn” và “xác” đã tạo nên một xung đột gay gắt, không chỉ trong nội tâm nhân vật mà còn trong mối quan hệ của Trương Ba với những người xung quanh.
Sự giằng xé giữa bên trong và bên ngoài, giữa khát vọng sống thanh cao và sự tha hóa do hoàn cảnh tạo ra được thể hiện rõ nét qua những đối thoại kịch đậm chất triết lí, giàu kịch tính. Những cuộc đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích, với người thân, với chính bản thân mình là những màn đấu tranh tư tưởng gay gắt, xoay quanh vấn đề về sự sống đích thực, về ý nghĩa của sự hòa hợp giữa tâm hồn và thể xác. Những câu thoại như “Tôi muốn là tôi toàn vẹn” hay “Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi!” đã trở thành những tuyên ngôn về nhân phẩm, về khát vọng sống chân thật của con người.
Hành động kịch của nhân vật phù hợp với tính cách, hoàn cảnh góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy tình huống và xung đột kịch phát triển. Sự vùng vẫy, phản kháng của Trương Ba trước sự tha hóa của bản thân, những nỗ lực tìm lại chính mình, những hành động quyết liệt để giải thoát khỏi tình cảnh éo le đều được thể hiện một cách chân thực, sinh động qua hành động kịch. Chính những hành động này đã góp phần khắc họa rõ nét tính cách nhân vật và làm nổi bật chủ đề của vở kịch.
Nghệ thuật độc thoại nội tâm cũng là một yếu tố quan trọng góp phần vào thành công của vở kịch. Thông qua những đoạn độc thoại nội tâm, nhân vật Trương Ba có cơ hội bộc lộ những suy nghĩ, cảm xúc sâu kín nhất, những dằn vặt, trăn trở về lẽ sống, về sự tha hóa của bản thân. Nhờ đó, khán giả có thể hiểu rõ hơn về thế giới nội tâm phức tạp của nhân vật và đồng cảm với những khát vọng chính đáng của con người.
Tóm lại, giá trị nghệ thuật của “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” nằm ở sự kết hợp hài hòa giữa cốt truyện độc đáo, xung đột kịch tính, đối thoại triết lí sâu sắc, hành động kịch phù hợp và nghệ thuật độc thoại nội tâm tinh tế. Tất cả những yếu tố này đã tạo nên một vở kịch giàu tính nhân văn, có sức lay động mạnh mẽ đến trái tim người xem và mang đến những bài học sâu sắc về cuộc sống và con người.
