“Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng không chỉ là một câu chuyện cảm động về tình cha con trong chiến tranh, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc. Sự thành công của truyện đến từ nhiều yếu tố, trong đó nổi bật là nghệ thuật xây dựng cốt truyện, miêu tả tâm lý nhân vật và sử dụng ngôn ngữ đậm chất Nam Bộ.
Một trong những điểm sáng trong nghệ thuật kể chuyện của Nguyễn Quang Sáng là việc xây dựng tình huống truyện. Tình huống ông Sáu trở về thăm con sau nhiều năm xa cách, nhưng bé Thu lại không nhận ra cha mình, tạo nên một sự căng thẳng và bất ngờ. Sự bất ngờ này càng được đẩy lên cao khi bé Thu chỉ nhận cha khi ông Sáu bị thương và để lộ vết sẹo trên mặt. Đây là một tình huống vừa bất ngờ, vừa tự nhiên và hợp lý, thể hiện tài năng của tác giả trong việc tạo ra những nút thắt và mở nút thắt đầy kịch tính.
Cốt truyện của “Chiếc lược ngà” được xây dựng khá chặt chẽ. Tác giả đã lựa chọn nhân vật kể chuyện là bác Ba, người bạn chiến đấu của ông Sáu và cũng là người chứng kiến toàn bộ câu chuyện. Việc lựa chọn ngôi kể thứ nhất giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn những cảm xúc, suy nghĩ của các nhân vật, đồng thời tạo nên sự tin cậy và khách quan cho câu chuyện. Bác Ba không chỉ là người kể chuyện mà còn là người chứng kiến, người bạn đồng hành, nhờ đó câu chuyện trở nên chân thực và sống động hơn. Ngôi kể này cũng cho phép tác giả xen vào những lời bình luận, suy nghĩ, bày tỏ sự đồng cảm, chia sẻ với nhân vật, tăng thêm tính biểu cảm và chiều sâu cho tác phẩm.
Miêu tả tâm lý nhân vật là một thế mạnh khác của Nguyễn Quang Sáng. Đặc biệt, tác giả đã rất thành công trong việc khắc họa tâm lý phức tạp của bé Thu. Từ sự bướng bỉnh, ương ngạnh ban đầu khi không nhận cha, đến tình cảm yêu thương, hối hận dâng trào khi nhận ra sự thật, tất cả đều được miêu tả một cách tinh tế và sâu sắc. Từng hành động, lời nói, ánh mắt của bé Thu đều thể hiện rõ sự giằng xé trong tâm hồn, giữa tình yêu thương dành cho cha và sự tổn thương, mất mát do chiến tranh gây ra.
Ngôn ngữ truyện cũng là một yếu tố quan trọng tạo nên thành công của “Chiếc lược ngà”. Nguyễn Quang Sáng đã sử dụng một cách nhuần nhuyễn ngôn ngữ địa phương Nam Bộ, với những từ ngữ, cách diễn đạt gần gũi, mộc mạc, mang đậm hơi thở của cuộc sống. Điều này không chỉ giúp tái hiện chân thực không gian văn hóa, xã hội của vùng đất Nam Bộ mà còn góp phần thể hiện tính cách, tâm hồn của các nhân vật.
Tóm lại, nghệ thuật độc đáo của “Chiếc lược ngà” nằm ở sự kết hợp hài hòa giữa cốt truyện chặt chẽ, tình huống truyện bất ngờ, miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế và ngôn ngữ đậm chất địa phương. Tất cả những yếu tố này đã tạo nên một tác phẩm văn học sâu sắc, lay động lòng người, góp phần khẳng định tài năng của nhà văn Nguyễn Quang Sáng. “Chiếc lược ngà” không chỉ là một câu chuyện về tình cha con, mà còn là một bức tranh chân thực về cuộc sống và con người Việt Nam trong chiến tranh.
