Ngày Xưa Chào Mẹ Ta Đi: Tiếng Lòng Hiếu Đạo Của Đỗ Trung Quân

Bài thơ “Mẹ ta trả nhớ về không” của Đỗ Trung Quân là một tác phẩm lục bát ngắn gọn nhưng chứa đựng nỗi niềm day dứt, tình yêu thương sâu sắc của người con đối với mẹ. Câu thơ “Ngày xưa chào mẹ, ta đi” trở đi trở lại, ám ảnh tâm trí người đọc, khơi gợi những suy tư về tình mẫu tử thiêng liêng.

Bài thơ chỉ vỏn vẹn 10 câu, 70 chữ, nhưng lại gói trọn cả một đời người, từ lúc con thơ rời vòng tay mẹ đến khi trở về, chứng kiến mẹ già quên lãng. Chính sự đối lập trong cảm xúc của hai mẹ con ở hai thời điểm khác nhau đã tạo nên sức lay động mạnh mẽ cho bài thơ.

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ xoay quanh tình mẹ con, đặc biệt là nỗi niềm của người con khi nhận ra sự đổi thay của mẹ theo thời gian.

Ngày xưa chào mẹ, ta đi
Mẹ ta thì khóc, ta đi thì cười
Mười năm rồi lại thêm mười
Ta về ta khóc, mẹ cười… lạ không?

Hai câu thơ đầu gợi lên hình ảnh quen thuộc của những người con rời xa quê hương để xây dựng tương lai. Khi ấy, người con trẻ trung, đầy khát vọng, chỉ thấy phía trước là những chân trời rộng mở. Nụ cười của con đối lập với giọt nước mắt của mẹ, bởi mẹ luôn lo lắng, dõi theo con trên những nẻo đường đời. Khoảng thời gian “mười năm rồi lại thêm mười” là quãng thời gian dài đằng đẵng với bao đổi thay.

Đến khi người con trở về, mọi thứ đã thay đổi. Nụ cười của mẹ không còn là nụ cười của niềm vui sum họp, mà là nụ cười của một người già lãng quên.

Ta về – Ta khóc – Mẹ cười – Lạ không? Sự đối lập này gây xót xa, day dứt trong lòng người đọc.

Nỗi đau đớn, xót xa lên đến đỉnh điểm khi người con nghe mẹ hỏi:

“Ông ai thế ? Tôi chào ông
Ông có gặp thằng con tôi
Hao hao…/ tôi nhớ…/ nó… người… như ông”.

Những câu hỏi ngây ngô, không đầu không cuối của mẹ khiến lòng con quặn thắt. Mẹ không nhận ra con mình, chỉ cảm thấy một sự quen thuộc mơ hồ.

“Mẹ ta trả nhớ về không. Trả trăm năm lại bụi hồng, rồi đi…”.

Hai câu thơ cuối khép lại bài thơ bằng một nỗi buồn man mác. Quy luật sinh lão bệnh tử là điều không tránh khỏi, nhưng sự ra đi của mẹ vẫn là một mất mát lớn lao trong cuộc đời mỗi người con. “Bụi hồng” tượng trưng cho cõi trần gian, mẹ đã trả lại hết những vướng bận để về với cõi vĩnh hằng.

Bài thơ “Mẹ ta trả nhớ về không” không chỉ là tiếng lòng của riêng Đỗ Trung Quân mà còn là tiếng lòng của biết bao người con. Bài thơ nhắc nhở chúng ta về lòng hiếu đạo, về bổn phận làm con, về sự trân trọng những khoảnh khắc bên mẹ khi còn có thể. “Ngày Xưa Chào Mẹ Ta đi,” liệu ta đã dành đủ thời gian cho mẹ, đã đủ yêu thương và quan tâm mẹ chưa? Đó là câu hỏi mà mỗi chúng ta cần tự trả lời.