Ngành Thân Lỗ (Porifera), hay còn gọi là bọt biển, là một ngành động vật đa bào nguyên thủy, đơn giản về cấu trúc và tổ chức cơ thể. Chúng là một phần quan trọng của hệ sinh thái biển và có những đặc điểm sinh học độc đáo.
Đặc Điểm Chung Của Ngành Thân Lỗ
- Cấu tạo cơ thể: Cơ thể thân lỗ có dạng hình túi, thành cơ thể gồm hai lớp tế bào: lớp ngoài (ngoại bì) và lớp trong (nội bì). Giữa hai lớp là tầng keo chứa các tế bào amip.
- Hệ thống dẫn nước: Thân lỗ có hệ thống dẫn nước phức tạp, giúp chúng lọc thức ăn từ nước. Nước đi vào cơ thể qua các lỗ nhỏ (ostia), chảy qua khoang trung tâm (spongocoel), và thoát ra ngoài qua lỗ lớn (osculum).
- Bộ xương: Bộ xương của thân lỗ được cấu tạo từ các gai xương (spicules) bằng silic hoặc canxi cacbonat, hoặc từ các sợi spongin.
- Sinh sản: Thân lỗ có khả năng sinh sản vô tính (nảy chồi, phân mảnh) và hữu tính (sản sinh giao tử).
Dinh Dưỡng Ở Ngành Thân Lỗ
Động vật thân lỗ không có cơ quan tiêu hóa chuyên biệt. Chúng là những sinh vật lọc nước, hấp thụ các hạt hữu cơ và vi sinh vật trôi nổi trong nước. Hình thức tiêu hóa của chúng là tiêu hóa nội bào.
Các tế bào cổ áo (choanocytes) lót bên trong khoang trung tâm có vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa. Chúng có một roi (flagellum) tạo dòng nước, đưa thức ăn vào cơ thể. Thức ăn được các tế bào cổ áo bắt giữ bằng thực bào, sau đó tiêu hóa trong không bào tiêu hóa. Các chất dinh dưỡng được chuyển đến các tế bào amip để phân phối khắp cơ thể.
Tế bào cổ áo (Choanocytes) của ngành Thân Lỗ đảm nhận vai trò quan trọng trong việc lọc thức ăn và tiêu hóa nội bào, thể hiện sự thích nghi độc đáo của nhóm động vật này với môi trường sống.
Phân Loại Ngành Thân Lỗ
Ngành Thân Lỗ được chia thành ba lớp chính, dựa trên thành phần và cấu trúc của bộ xương:
- Lớp Bọt đá vôi (Calcarea): Gai xương bằng canxi cacbonat.
- Lớp Bọt thủy tinh (Hexactinellida): Gai xương bằng silic, có cấu trúc phức tạp.
- Lớp Bọt biển thông thường (Demospongiae): Gai xương bằng silic hoặc spongin, hoặc cả hai.
Vai Trò Của Ngành Thân Lỗ Trong Hệ Sinh Thái
Thân lỗ đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái biển:
- Lọc nước: Chúng là những bộ lọc nước hiệu quả, giúp duy trì chất lượng nước.
- Cung cấp nơi trú ẩn: Chúng tạo môi trường sống cho nhiều loài sinh vật khác, như cá, tôm, cua.
- Chu trình dinh dưỡng: Chúng tham gia vào chu trình dinh dưỡng bằng cách hấp thụ các chất hữu cơ và chuyển hóa chúng thành sinh khối.
Sự đa dạng về hình thái của các loài Thân Lỗ (bọt biển) trong môi trường biển, cho thấy vai trò quan trọng của chúng trong việc tạo cấu trúc và cung cấp nơi trú ẩn cho nhiều loài sinh vật biển khác.
Ứng Dụng Của Ngành Thân Lỗ
Ngoài vai trò sinh thái, thân lỗ còn có một số ứng dụng:
- Sản xuất dược phẩm: Một số loài thân lỗ chứa các hợp chất có hoạt tính sinh học, có tiềm năng sử dụng trong điều trị bệnh.
- Sản xuất mỹ phẩm: Sợi spongin từ một số loài thân lỗ được sử dụng trong sản xuất mỹ phẩm.
- Vật liệu lọc: Thân lỗ được sử dụng làm vật liệu lọc trong các hệ thống nuôi trồng thủy sản.
Bọt biển tự nhiên từ ngành Thân Lỗ được sử dụng làm sản phẩm vệ sinh cá nhân, thể hiện ứng dụng thực tiễn của chúng trong đời sống hàng ngày nhờ khả năng thấm hút và tạo bọt.
Bảo Tồn Ngành Thân Lỗ
Mặc dù là những sinh vật đơn giản, thân lỗ đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Tuy nhiên, chúng đang bị đe dọa bởi ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và khai thác quá mức. Cần có các biện pháp bảo tồn để bảo vệ các loài thân lỗ và đảm bảo sự cân bằng của hệ sinh thái biển.
