“Ngắm trăng” là một trong những thi phẩm đặc sắc nằm trong tập thơ “Nhật ký trong tù” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, sáng tác trong hoàn cảnh Người bị giam cầm tại nhà tù Tưởng Giới Thạch ở Trung Quốc. Bài thơ không chỉ thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc mà còn khắc họa phong thái ung dung, tinh thần lạc quan của Bác giữa chốn ngục tù.
Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, mang vẻ đẹp giản dị mà sâu lắng.
Phiên âm:
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa, Đối thử lương tiêu nại nhược hà? Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt, Nguyệt tòng song khích khán thi gia.
Dịch nghĩa:
Trong tù không rượu cũng không hoa,
Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?
Người hướng ra trước song cửa ngắm trăng sáng,
Trăng từ khe cửa sổ ngắm nhà thơ.
Dịch thơ:
Trong tù không rượu cũng không hoa,
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ;
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
Hai câu thơ đầu giới thiệu hoàn cảnh ngắm trăng đặc biệt của Bác. Trong không gian tù túng, thiếu thốn cả rượu lẫn hoa, nhưng tâm hồn Người vẫn xao xuyến trước vẻ đẹp của trăng. Câu hỏi tu từ “nại nhược hà?” (biết làm thế nào?) không phải là một lời than vãn, mà là một sự băn khoăn, trăn trở của một tâm hồn yêu thiên nhiên tha thiết.
Hai câu thơ cuối là sự giao hòa tuyệt đẹp giữa người tù và trăng. Người hướng ra song cửa ngắm trăng, và trăng cũng từ khe cửa ngắm lại người. Đây là một hình ảnh nhân hóa độc đáo, thể hiện sự đồng điệu, sẻ chia giữa con người và thiên nhiên. Khoảng cách giữa nhà tù và thế giới bên ngoài dường như bị xóa nhòa, chỉ còn lại sự hòa quyện của hai tâm hồn tri kỷ. Ánh trăng như một người bạn, một nguồn an ủi, động viên, giúp Bác vượt qua những khó khăn, gian khổ trong cảnh tù đày.
Bài thơ “Ngắm trăng” không chỉ là một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp mà còn là một biểu tượng cho tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường và phong thái ung dung của Hồ Chí Minh. Dù trong hoàn cảnh nào, Người vẫn giữ trọn vẹn tình yêu thiên nhiên và niềm tin vào tương lai tươi sáng. “Ngắm trăng” là một minh chứng cho thấy sức mạnh của tâm hồn có thể vượt lên trên mọi hoàn cảnh, mọi khó khăn. Ngắm Trăng Hồ Chí Minh không chỉ là ngắm cảnh mà còn là ngắm tâm hồn, ngắm khí phách của một vĩ nhân.
