Rừng không chỉ là những mảng xanh trên bản đồ, mà còn là một hệ sinh thái phức tạp, đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự sống và cân bằng môi trường. Vai trò của rừng đối với hành tinh và con người là vô cùng to lớn và đa dạng.
Theo Luật Lâm nghiệp 2017, rừng là một hệ sinh thái bao gồm các loài thực vật rừng, động vật rừng, nấm, vi sinh vật, đất rừng và các yếu tố môi trường khác. Thành phần chính là một hoặc một số loài cây thân gỗ, tre, nứa, cây họ cau có chiều cao được xác định theo hệ thực vật trên núi đất, núi đá, đất ngập nước, đất cát hoặc hệ thực vật đặc trưng khác; diện tích liên vùng từ 0,3 ha trở lên; độ tàn che từ 0,1 trở lên.
Rừng có vai trò vô cùng quan trọng, tác động trực tiếp đến cuộc sống của con người và sự ổn định của môi trường:
- Điều hòa khí hậu: Rừng là “lá phổi xanh” của Trái Đất. Cây xanh hấp thụ CO2 trong quá trình quang hợp và thải ra O2, giúp giảm hiệu ứng nhà kính và làm mát bầu không khí. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu.
- Bảo vệ nguồn nước: Rừng đóng vai trò như một “lá chắn” tự nhiên, giúp điều hòa nguồn nước, giảm dòng chảy bề mặt và tăng lượng nước ngấm vào đất, bổ sung cho nguồn nước ngầm. Hệ thống rễ cây còn giúp giữ đất, chống xói mòn và sạt lở.
- Duy trì độ phì nhiêu của đất: Rừng liên tục tạo ra chất hữu cơ, giúp cải tạo và duy trì độ phì nhiêu của đất. Lớp thực bì trên mặt đất cũng giúp bảo vệ đất khỏi tác động trực tiếp của mưa gió, ngăn chặn quá trình xói mòn.
- Bảo tồn đa dạng sinh học: Rừng là nơi sinh sống của vô số loài động thực vật, nhiều trong số đó là những loài quý hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng. Rừng giúp bảo tồn nguồn gen quý giá và duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái.
- Cung cấp lâm sản: Rừng cung cấp gỗ, củi và nhiều loại lâm sản khác, phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt và sản xuất của con người. Tuy nhiên, việc khai thác lâm sản cần được thực hiện một cách bền vững để đảm bảo tài nguyên rừng không bị cạn kiệt.
- Phòng chống thiên tai: Rừng ven biển có vai trò chắn sóng, chắn gió, bảo vệ đê điều và khu dân cư ven biển. Rừng đầu nguồn giúp giảm nguy cơ lũ quét, lũ ống và sạt lở đất.
Để bảo vệ và phát huy tốt vai trò của rừng, Luật Lâm nghiệp 2017 đã phân loại rừng thành 3 loại chính dựa trên mục đích sử dụng:
-
Rừng đặc dụng: Được sử dụng chủ yếu để bảo tồn hệ sinh thái rừng tự nhiên, nguồn gen sinh vật rừng, nghiên cứu khoa học, bảo tồn di tích lịch sử – văn hóa, tín ngưỡng, danh lam thắng cảnh kết hợp du lịch sinh thái. Ví dụ: Vườn quốc gia, khu dự trữ thiên nhiên, khu bảo tồn loài – sinh cảnh.
-
Rừng phòng hộ: Được sử dụng chủ yếu để bảo vệ nguồn nước, bảo vệ đất, chống xói mòn, sạt lở, lũ quét, lũ ống, chống sa mạc hóa, hạn chế thiên tai, điều hòa khí hậu, góp phần bảo vệ môi trường, quốc phòng, an ninh. Ví dụ: Rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng bảo vệ nguồn nước của cộng đồng dân cư, rừng phòng hộ biên giới.
-
Rừng sản xuất: Được sử dụng chủ yếu để cung cấp lâm sản; sản xuất, kinh doanh lâm, nông, ngư nghiệp kết hợp; du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí.
Việc hiểu rõ vai trò của rừng và các loại rừng khác nhau là vô cùng quan trọng để chúng ta có thể đưa ra những quyết định đúng đắn trong việc quản lý, bảo vệ và phát triển rừng một cách bền vững, đảm bảo lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.
