Thạch Lam, một nhà văn tài hoa của văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945, nổi tiếng với phong cách viết tinh tế và sâu sắc. “Nắng trong vườn” là một truyện ngắn tiêu biểu, thể hiện rõ chất thơ trong văn xuôi của ông. Tác phẩm không tập trung vào cốt truyện gay cấn mà chú trọng khắc họa những cảm xúc tinh tế, những rung động nhẹ nhàng của con người trước thiên nhiên, cuộc sống và những kỷ niệm xưa cũ. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích và đọc hiểu tác phẩm “Nắng trong vườn”, khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn và ý nghĩa sâu sắc mà Thạch Lam gửi gắm.
Truyện ngắn “Nắng trong vườn” kể về một mùa hè tươi đẹp, nơi tình cảm chớm nở giữa một cô gái quê 15, 16 tuổi và một chàng trai 18 tuổi từ Hà Nội về nghỉ hè. Trong không gian ngập tràn ánh nắng và sự thanh bình của vùng quê, một tình yêu trong trẻo đã nảy sinh giữa Bình, chàng trai thành thị, và Hậu, cô thiếu nữ thôn quê. Họ đã trao nhau những khoảnh khắc đẹp đẽ, Bình say đắm trước vẻ đẹp dịu dàng của Hậu trong những buổi chiều tà. Tuy nhiên, tình yêu đơn sơ ấy không kéo dài được lâu, khi mùa hè kết thúc, Bình bắt đầu nhớ nhung cuộc sống thành thị, và Hậu hiểu rằng mình không thể níu giữ bước chân của anh. Chuyện tình không thành, những cảm xúc vỡ vụn trong tâm hồn hai người trẻ. Có lẽ, cả hai sẽ còn nhớ mãi những cảm xúc nồng cháy của mùa hè năm ấy.
Để hiểu sâu hơn về tác phẩm, chúng ta cùng nhau phân tích một số đoạn trích tiêu biểu:
Đề 1:
Sáng sớm hôm sau, tiếng chim kêu ríu rít trong vườn đã đánh thức tôi dậy. Mặt trời còn khuất sau quả đồi, ánh một vùng hồng lên nền trời xanh biếc. Bên kia sông, rừng cây từng lớp nhiều màu còn mờ lẫn trong màn sương trắng.
Dưới chân đồi, những mảnh ruộng mạ non như nhung, những thửa ruộng nước sáng lên như tấm gương. Con đường đất đỏ ngòng ngoèo qua cánh đồng, người đi chợ trông nhỏ bé như một đàn kiến. Tất cả trời đất trên cao nhìn xuống như cùng ca một bài ca vui vẻ và ham sống, khiến tôi thấy náo nức trong lòng.
Phân tích: Đoạn văn trên sử dụng phương thức biểu đạt chính là tự sự, kết hợp với biện pháp tu từ so sánh “người đi chợ trông nhỏ bé như một đàn kiến” để miêu tả khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và sinh động của miền quê. Tâm trạng của nhân vật “tôi” trong đoạn trích là sự náo nức, bình yên và thư thái khi được hòa mình vào thiên nhiên.
Đề 2:
“Gần hết mùa hè năm… tôi không rời bỏ Hà Nội một cách tự nhiên. Buổi sớm kia, khi trở dậy trong căn phòng nhà trọ, tôi thấy ánh nắng rực rỡ xuyên qua các kẽ lá đến nhảy múa trước mặt tường. Trời trong và gió mát quá, khiến tối chợt nhớ đến cảnh đồi, ruộng ở chỗ ông Ba ở mà đã lâu năm tôi chưa về thăm.
Một vài bộ quần áo với mấy quyển sách đem theo, tôi hớn hở ra ga, sung sướng được xa lánh cái náo nhiệt của thành phố, và nhất là được quên những bài học khô khan và vô ích ở nhà trường.
Tất cả tâm hồn tôi nảy nở dưới cơn gió từ quãng không đưa lại. Trên tàu, tôi mải mê ngắm dãy đồi núi xanh xanh ở tận chân trời; chỗ tôi sắp đến cũng có những đồi núi như thế.”
Phân tích: Ngôi kể thứ nhất được sử dụng trong đoạn trích giúp người đọc cảm nhận rõ hơn những cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi”. Các từ ngữ, hình ảnh miêu tả khung cảnh thiên nhiên buổi chiều như “mây trời rực rỡ những màu xán lạn, và nắng chiều loáng một khúc sông, trông như một dải vàng nổi lên giữa một đồi ruộng đã bắt đầu tím lại” góp phần tạo nên một bức tranh thiên nhiên sống động và đầy màu sắc. Biện pháp tu từ so sánh được sử dụng hiệu quả, tăng sức gợi hình, gợi cảm cho đoạn văn. Nhân vật “tôi” có một tình cảm sâu sắc với thiên nhiên, khao khát được hòa mình vào không gian thanh bình của miền quê.
Đề 3:
“Buổi chiều rất êm ả. Về phía tây, mây trời rực rở những mầu sáng lạn và ánh nắng chiều loàng một khúc sông, trông như một giải vàng nỗi lên giữa đồi ruộng đã bắt đầu tím lại. Một đàn chim đi ăn về vút bay qua ngang đầu, tiếng cánh vỗ rào rào như trận mưa; tôi ngửng lên nhìn theo đến khi cái vết đen linh động của đàn chim lặn hẳn với chân mây.
Tôi thấy vui sướng và thư thái trong lòng. Lần đầu, đêm tối và cảnh vật đối với tôi thân mật như một người bạn, khác với khi ở Hà Nội, đêm chỉ là những cuộc vui chơi mệt mỏi và nặng nề.”
Phân tích: Ngôi kể thứ nhất giúp người đọc cảm nhận sâu sắc những cảm xúc của nhân vật “tôi” khi hòa mình vào thiên nhiên. Phép liên tưởng được sử dụng xuyên suốt đoạn trích, kết nối các chi tiết về thiên nhiên, tạo nên một bức tranh hoàn chỉnh và sinh động. Chất thơ trong đoạn trích thể hiện ở vẻ đẹp của cảnh vật, ở những cảm xúc tinh tế của nhà văn trước sự thay đổi của thiên nhiên.
Thông qua việc phân tích các đoạn trích trên, ta có thể thấy “Nắng trong vườn” không chỉ là một câu chuyện tình yêu đơn thuần mà còn là một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, một lời ca ngợi cuộc sống thanh bình và những giá trị tinh thần cao đẹp. Tác phẩm của Thạch Lam mang đến cho người đọc những phút giây thư giãn, những suy ngẫm sâu sắc về cuộc đời và con người. “Nắng trong vườn” xứng đáng là một tác phẩm tiêu biểu của văn học Việt Nam, có giá trị nghệ thuật và nhân văn sâu sắc.
