Tết đến xuân về, người Việt ta có phong tục “Năm Mới Chúc Nhau” những điều tốt đẹp. Nhưng dưới ngòi bút trào phúng của Tú Xương, phong tục ấy lại trở thành một vũ khí sắc bén, vạch trần sự giả dối và thối nát của xã hội đương thời. Bài thơ “Năm mới chúc nhau” không đơn thuần là lời chúc tụng, mà là tiếng cười châm biếm, đả kích sâu cay.
“Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu
Phen này ông quyết đi buôn cối
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu.”
Lời chúc “trăm tuổi bạc đầu” vốn mang ý nghĩa tốt đẹp, nhưng qua giọng điệu mỉa mai của Tú Xương, nó trở nên lố bịch, kệch cỡm. Cách gọi “nó”, “đứa” thể hiện sự khinh miệt, còn việc “đi buôn cối” lại là sự chế giễu sâu cay những kẻ già nua, vô dụng.
“Lẳng lặng mà nghe nó chúc sang
Đứa thì mua tước, đứa mua quan
Phen này ông quyết đi buôn lọng
Vừa chửi vừa la cũng đắt hàng.”
Tú Xương không chỉ chế giễu sự già nua, mà còn đả kích thói mua quan bán tước, một tệ nạn nhức nhối của xã hội phong kiến suy tàn. “Mua tước”, “mua quan” là hành động lố lăng, thể hiện sự tha hóa về đạo đức và sự suy đồi của tầng lớp thống trị. Việc “đi buôn lọng” vừa là lời mỉa mai, vừa là sự phản kháng mạnh mẽ của nhà thơ trước thực trạng xã hội bất công.
“Nó lại mừng nhau cái sự giàu
Trăm ngàn vạn mớ để vào đâu?…
Phen này ắt hẳn gà ăn bạc
Đồng rụng đồng rơi lọ phải cầu.”
Sự giàu có giả tạo, không do mồ hôi công sức mà có, cũng trở thành đối tượng châm biếm của Tú Xương. Cách diễn đạt “trăm ngàn vạn mớ” thể hiện sự lố lăng, kệch cỡm của những kẻ giàu xổi. Dự đoán “gà ăn bạc, đồng rụng đồng rơi” vừa là lời mỉa mai, vừa là lời cảnh báo về sự suy thoái của xã hội.
“Nó lại mừng nhau sự lắm con
Sinh năm đẻ bảy được vuông tròn
Phen này ắt hẳn gà ăn bạc
Phố phường chật hẹp người đông đúc
Bồng bế nhau lên nó ở non.”
Cuối cùng, Tú Xương châm biếm cả thói “lắm con” của xã hội phong kiến. “Sinh năm đẻ bảy” không phải là điều đáng mừng, mà là gánh nặng cho gia đình và xã hội. Hình ảnh “phố phường chật hẹp, người đông đúc” gợi lên sự nghèo đói, khổ cực và sự thiếu thốn về tài nguyên.
“Năm mới chúc nhau” là một bài thơ trào phúng đặc sắc, thể hiện tài năng châm biếm bậc thầy của Tú Xương. Bài thơ không chỉ phản ánh thực trạng xã hội đương thời, mà còn là lời cảnh tỉnh sâu sắc về những giá trị đạo đức và văn hóa đang bị suy đồi. Dù đã hơn một thế kỷ trôi qua, nhưng những vấn đề mà Tú Xương đề cập vẫn còn nguyên giá trị, khiến người đọc phải suy ngẫm và trăn trở. “Năm mới chúc nhau” mãi là một viên ngọc quý trong kho tàng văn học Việt Nam.
