Từ giữa năm 1961, Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm đã triển khai “Chiến tranh đặc biệt”. Đây là một hình thức chiến tranh xâm lược, “dùng người Việt đánh người Việt”, kết hợp giữa vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại của đế quốc và các biện pháp khủng bố, đàn áp tàn bạo. Quân đội ngụy quyền, do Mỹ tổ chức, trang bị, huấn luyện và chỉ huy, là lực lượng chủ yếu. Mục tiêu cơ bản của chiến lược chiến tranh đặc biệt là xâm lược miền Nam Việt Nam, biến nơi đây thành địa điểm thử nghiệm chiến tranh, rút kinh nghiệm đàn áp phong trào giải phóng dân tộc và đe dọa các quốc gia độc lập khác.
Kế hoạch Staley-Taylor được Mỹ đề ra với ba biện pháp chiến lược chính:
- Xây dựng lực lượng quân ngụy: Sử dụng quân đội ngụy quyền mạnh, do cố vấn Mỹ chỉ huy và được quân đội Mỹ yểm trợ, để nhanh chóng đánh bại lực lượng cách mạng khi còn nhỏ yếu bằng chiến thuật cơ động (máy bay lên thẳng, xe thiết giáp).
- Giữ vững thành thị và bình định nông thôn: Xây dựng bộ máy kìm kẹp ngụy quyền mạnh mẽ ở thành thị, ngăn chặn đấu tranh chính trị của quần chúng. Ở nông thôn, bình định đồng bằng và lập ấp chiến lược.
- Phong tỏa biên giới và kiểm soát ven biển: Cắt đứt sự chi viện từ miền Bắc, cô lập cách mạng miền Nam.
Mỹ hy vọng sẽ giành lại thế chủ động và “bình định” miền Nam trong 18 tháng.
Ngày 18 tháng 2 năm 1962, Bộ chỉ huy viện trợ quân sự Mỹ tại Việt Nam (MACV) được thành lập để trực tiếp chỉ huy cuộc chiến tranh. Đến cuối năm 1962, quân Mỹ ở miền Nam đã lên tới 11.300 quân, bao gồm nhiều đơn vị máy bay, công binh, thông tin và lực lượng đặc biệt.
Viện trợ quân sự cho ngụy quyền tăng gấp bội, từ 321,7 triệu USD (80 triệu USD vũ khí) năm 1961-1962 lên 675 triệu USD (100 triệu USD vũ khí) năm 1962-1963. Quân ngụy tăng nhanh, từ 16 vạn quân năm 1960 lên 36,2 vạn quân năm 1962. Lực lượng bảo an cũng tăng từ 70.000 lên 174.500 quân. Lực lượng dân vệ được sử dụng để chiếm đóng, kìm kẹp nhân dân ở ấp, xã.
Bình định, dồn dân, lập ấp chiến lược được coi là “xương sống” của “chiến tranh đặc biệt”, là biện pháp chủ yếu để tiến hành chiến tranh tổng lực, với hành quân càn quét, đánh phá, triệt hạ làng mạc, dồn dân, chiếm đóng, khống chế quần chúng là chính. Tháng 8 năm 1962, Ngô Đình Diệm công bố “kế hoạch lập ấp chiến lược toàn quốc”, nâng nó lên thành “quốc sách” với mục tiêu tập trung 10 triệu dân ở nông thôn vào 1.600-1.700 ấp chiến lược vào cuối năm 1962.
Năm 1961, Mỹ-ngụy mở 1.253 cuộc hành quân càn quét từ cấp tiểu đoàn trở lên, gấp 4 lần so với năm 1960. Năm 1962, con số này tăng lên 2.577 cuộc, trong đó có hơn 200 cuộc hành quân bằng “trực thăng vận”. Đầu năm 1962, Mỹ bắt đầu rải chất độc hóa học vào các vùng căn cứ.
Tuy nhiên, những nỗ lực này cũng chỉ mang lại một số kết quả nhất định, đặc biệt là trong việc “bình định”, gom dân và lập ấp chiến lược, gây ra những khó khăn và tổn thất cho cách mạng miền Nam.
